Ecologische Autoriteit: ook ingrijpen buiten beschermde natuur is nodig

Een nieuw kabinet moet niet alleen de erkende natuurgebieden beter beschermen, maar ook de natuur daarbuiten. Alleen dan kan de Nederlandse natuur als geheel herstellen, staat in een advies van de Ecologische Autoriteit. Stikstof is lang niet het enige probleem en daarom is ingrijpen nodig, staat in het rapport.

De Ecologische Autoriteit toetste in opdracht van het demissionaire kabinet zeventig natuurrapporten die door de provincies zijn gemaakt. Het idee was om de natuur niet alleen te beoordelen aan de hand van cijfers over bijvoorbeeld stikstofneerslag, maar ook te kijken naar hoe het echt met de natuur gaat.

De conclusie blijft dezelfde: het gaat slecht met de Natura 2000-gebieden, ook al worden ze door Europese regels beschermd. Er komt bijvoorbeeld teveel stikstof neer, waardoor kwetsbare natuur wordt overwoekerd. Andere problemen zijn verdroging, slechte waterkwaliteit en klimaatverandering.

Nu de Autoriteit over de helft is met het toetsen van de natuurrapporten, kunnen meer algemene conclusies worden getrokken over hoe de gebieden eraan toe zijn, zegt een woordvoerder. De conclusies komen overeen met een analyse die de NOS vorig jaar maakte op basis van alle tot dan toe gepubliceerde rapporten.

Stille hoop

De Ecologische Autoriteit werd door het kabinet in het leven geroepen om advies te geven over beschermde natuurgebieden. Ecologen zouden een completer beeld moeten geven van de stand van de natuur. De stille hoop van de boeren was dat een bredere focus op de natuur tot een positiever beeld zouden leiden, maar dat blijkt niet het geval.

Van de natuurrapporten die de provincies voor het kabinet moesten maken, heeft de Autoriteit er nu meer dan de helft getoetst. Daaruit rijst het beeld op dat de natuur in de meeste gebieden verslechtert of dreigt te verslechteren. Zo verdwijnen beschermde plant- en diersoorten en overwoekeren invasieve exoten de bestaande natuur.

"Essentieel voor een gezonde natuur zijn een gezonde bodem, schoon water en schone lucht", schrijft de Autoriteit. "In veel gebieden wordt niet voldaan aan deze randvoorwaarden en is snel verbetering nodig." Dat stelt Nederland niet alleen voor ecologisch, maar ook voor een juridisch probleem. Het zogeheten 'verslechteringsverbod' staat niet toe dat natuur achteruitgaat.

Gevolgen voor vergunningen

De Autoriteit waarschuwt dat de huidige staat van de natuur er zelfs toe kan leiden dat de overheid vergunningen van bedrijven moet intrekken om aan natuurbeschermingsregels te voldoen. Die dreiging is reëel, zegt de Ecologische Autoriteit: "Nu de verslechtering in de komende jaren verder dreigt door te zetten door te hoge stikstofbelasting en een slechte hydrologische omstandigheden."

Het verminderen van stikstofneerslag en verbetering van de waterhuishouding zijn de belangrijkste oplossingen, schrijft de Autoriteit, niet alleen in de Natura 2000-gebieden zelf, maar ook daarbuiten. In 90 procent van de gebieden is natuurherstel anders niet haalbaar.

Dat moet niet alleen gebeuren om natuurdoelen te halen, maar ook om "de nu stagnerende ruimtelijke en economische ontwikkelingen weer mogelijk te maken", schrijft de Autoriteit. Door de stikstofcrisis liggen veel bouwprojecten momenteel stil.

Agrarische experts

Een advies van stikstofbemiddelaar Johan Remkes over de Ecologische Autoriteit is niet opgevolgd. Remkes raadde aan om evenredig agrarische experts in de Ecologische Autoriteit op te nemen, zodat alle kennis gebundeld werd.

De Autoriteit heeft per gebied twee tot zes onafhankelijke deskundigen met vooral ecologische kennis geselecteerd om in kaart te brengen hoe de natuur ervoor staat. Bij hun veldwerk hebben de deskundigen wel ook gesproken met agrarische terreinbeheerders. De autoriteit maakt naar eigen zeggen geen belangenafweging voor wat er precies moet gebeuren. Dat is aan de politiek.

Het rapport komt op een opvallend moment: volgende week praat de Tweede Kamer over de landbouwbegroting. De Kamer moet beslissen of en hoeveel geld er naar de stikstofaanpak gaat. Eerder besloot het kabinet tot een stikstoffonds van 25 miljard euro, maar het kabinet viel en het fonds kwam er niet.

PVV, VVD, NSC en BBB, die nu over de vorming van een nieuw kabinet praten, denken verschillend over de aanpak van het stikstofprobleem.

Van der Wal: natuur staat onder druk

Demissionair minister Van der Wal ziet in het advies van de Ecologische Autoriteit een bevestiging van wat ze eigenlijk al lang weet: "Onze natuur staat echt onder druk en niet alleen Natura 2000-gebieden."

Ze benadrukt dat haar aanpak ook niet alleen op die gebieden is gericht: "Ik begin met het vergroenen van woonwijken en binnensteden en het aanbrengen van landschapselementen op de akkers. Hoe langer we wachten, hoe groter de opgave wordt."

Van der Wal voegt eraan toe dat ze voortgang wil blijven boeken, ook om aan internationale verplichtingen te voldoen: "Het is echt nodig om te blijven investeren in natuurherstel."