VVD heeft voer voor discussie, maar liever niet tijdens de formatie
Verdeeldheid over de spreidingswet, principiële bezwaren tegen formeren met de PVV of juist de onvrede over halfslachtig formeren terwijl er een enorme 'rechtse' kans ligt; morgen houdt de VVD het eerste partijcongres sinds de verkiezingen en de gevoelige gespreksonderwerpen liggen voor het oprapen.
Toch is het niet de verwachting dat het in Noordwijkerhout gaat knetteren. De genoemde onderwerpen staan niet op de agenda en belangrijker nog: het is gewoon te vroeg voor oproer in de partij. Er is een formatie bezig die veel VVD'ers graag zien slagen en dan helpt openlijke onrust niet.
De partij houdt het er op de website op dat het congres "grotendeels" in het teken zal staan van de aanstaande Europese verkiezingen. Op de rol staan ook actuele moties die niet gaan over de formatie, maar over vuurwerk, klimaat en arbeidsmigratie. Maar "natuurlijk is er ook alle ruimte voor inhoudelijk debat en de actualiteiten in de landelijke politiek", verzekert de aankondiging.
Discussieruimte
Dat biedt in theorie ruimte voor discussie, bijvoorbeeld over de spreidingswet die deze week werd aangenomen door de Eerste Kamer. De wet om asielzoekers te spreiden komt van VVD-staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel, die er een vurig voorstander van is. De VVD in de Tweede Kamer stemde er evenwel (tevergeefs) tegen in oktober, omdat de wet niets doet tegen de komst van asielzoekers.
De fractie in de Eerste Kamer stemde vóór, ondanks een omstreden poging van partijleider Dilan Yesilgöz om de behandeling tegen te houden. En dat de spreidingswet toch werd aangenomen, leidde tot vreugde bij een aantal VVD-burgemeesters die snakken naar een betere verdeling.
De VVD in de Eerste Kamer stemde verrassend genoeg voor:
Het was dus een nederlaag voor Yesilgöz, die er, nadat het kabinet nota bene was gevallen over migratie, een punt van had gemaakt om eerst de instroom te beperken en daarna pas te kijken naar betere verdeling. Maar het is geen onoverkomelijke nederlaag, vinden ook de tegenstanders van de wet binnen de VVD. Laten we maar eens kijken wat ze bij de formatie voor elkaar krijgt op migratie, is de gedachte.
Bovendien: het partijcongres boog zich al eerder over de spreidingswet en steunde het plan toen met overgrote meerderheid. Daarvoor was overigens wel nodig dat toenmalig partijleider Mark Rutte persoonlijk beloofde dat de asielinstroom naar beneden zou gaan.
Gefronste wenkbrauwen
Het aannemen van de wet, dankzij de VVD-fractie, heeft de huidige formatie wel gecompliceerd. Yesilgöz was er als de kippen bij om te benadrukken dat de senaatsfractie eigen afwegingen maakt. "En dat is hun goed recht", zei ze.
Dat klinkt heel zuiver, maar zo werkt het vaak niet in Den Haag. Als het erom spant, hebben partijleiders hun 'eigen' fracties wel degelijk graag aan een touwtje. Dat Yesilgöz dat in dit geval niet had, deed de wenkbrauwen fronsen aan de formatietafel. Want wat is een akkoord met de VVD waard als de senaatsfractie zich niks aantrekt van de partijleider?
Voor de formerende partijen is de spreidingswet bovendien een inhoudelijke hobbel. Alle vier wilden ze de wet niet. "Een serieus probleem", noemde PVV-leider Geert Wilders het vorige week, maar binnen de VVD lijkt het, op wat gemor via De Telegraaf na, geen sprake van een serieus probleem.
Formatie-appeltje
Datzelfde geldt voor een ander formatie-appeltje dat een deel van de VVD-achterban te schillen heeft met Yesilgöz. Kort na de verkiezingen stelde de partijleider dat ze hoogstens een "centrumrechts kabinet" zou gedogen en dus geen bewindspersonen wil leveren. In de trant van: we hebben zetels verloren, ons past bescheidenheid.
Daar kan je als VVD-lid op twee manieren tegenin gaan, zo bleek. Een deel noemde het een gemiste kans om een rechtse verkiezingsuitslag met beide handen aan te grijpen en VVD-beleid te realiseren. Een ander deel stelde juist dat de VVD principieel niet met de PVV moet regeren vanwege de extreme standpunten.
Maar de partij heeft hier kort na de verkiezingen al intern over gesproken en daar lijkt het voorlopig bij te blijven. De formatie is in volle gang en de vorm van een eventueel kabinet is daar onderwerp van discussie. En dus niet officieel op het VVD-congres.
Strategische blunder
Dan is er nog de oorzaak van de formatiesituatie: de verkiezingsuitslag. De VVD verloor tien zetels en die gingen vooral naar de grote winnaar Wilders, voor wie Yesilgöz de deur had opengezet in de campagne. Dat noemde een deel van de VVD een strategische blunder, maar wat Yesilgöz nog meer kwalijk werd genomen is dat ze vlak voor de verkiezingen die deur weer een beetje dicht leek te doen.
Punten die je een partijleider zou kunnen aanwrijven, maar niemand binnen de VVD lijkt dat op dit congres openlijk van plan. Gemopper in de wandelgangen, ongetwijfeld, maar Yesilgöz krijgt het voordeel van de twijfel, ze is net aangetreden en is bezig met formeren. Wat ze daaruit kan slepen, telt pas echt, is het idee.
