Kamer teleurgesteld in boerenplan minister Staghouwer • 'dikke onvoldoende'

Debat is afgelopen

Na ruim 12 uur debatteren is de Tweede Kamer klaar met het debat over de stikstofplannen. Minister Van der Wal verdedigde haar aanpak met de stikstofkaartjes en benadrukte dat Nederland "geen andere keuze" heeft. De natuur staat er slecht voor en dat moet verbeterd worden door minder stikstof uit te stoten.

Minister Staghouwer van Landbouw kreeg stevige kritiek, omdat hij nog geen concrete plannen heeft voor de toekomst van de boerensector.

Gele kaart zat er aan te komen

Schorsing tot 23.50 uur

De ministers moeten zich even voorbereiden op de voorstellen, de moties uit de Kamer.

Meerderheid Kamer eist uitgewerkt boerenplan voor Prinsjesdag

Het debat nadert zijn einde en een behoorlijk aantal partijen zijn zeer kritisch over CU-minister Staghouwer. De landbouwminister heeft nog geen concrete plannen om de getroffen boeren een toekomstperspectief te bieden. Ook weten boeren voorlopig nog niet welke maatregelen ze kunnen nemen om hun bedrijf op een effectieve wijze te verduurzamen of in de toekomst voldoende geld te kunnen verdienen.

CDA-Kamerlid Boswijk zegt dat hij "een beetje wanhopig is". Hij moet vrijdag boeren toespreken over hun nieuwe verdienmodel. "Ik heb een knoop in mijn maag. Ik weet niet wat ik moet zeggen." D66-Kamerlid Groot uit zijn teleurstelling. "De boeren worden het bos in gestuurd." GroenLinks-leider Klaver spreekt over een "gele kaart" en geeft Staghouwer een "dikke onvoldoende."
De partijen GroenLinks, de Partij voor de Dieren, BBB, de PvdA, SP het Kamerlid Omtzigt, maar ook de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie eisen dat Staghouwer ruim voor Prinsjesdag met een perspectief komt voor de boeren, met daarin uitgewerkte voorbeelden van "toekomstvaste agrarische bedrijfsplannen". Het moet van de partijen een richtinggevend plan te zijn.

Een paar boeren na het melken op bezoek in de Tweede Kamer

Een paar boeren zijn na het werk naar de Tweede Kamer gereden, zo blijkt uit een filmpje van BBB-partijleider Van der Plas. De boeren zitten nu op de publieke tribune om het laatste deel van het debat bij te wonen.

De Kamer is weer aan het beurt, oppositie kritisch

Na de antwoorden van de twee ministers zijn de Kamerfracties weer aan het woord. In deze zogenoemde tweede termijn kunnen Kamerleden moties indienen. Het ziet er niet uit dat er een motie komt van een meerderheid van de Tweede Kamer die het kabinetsplan ingrijpend zal veranderen. De coalitie is wel kritisch, maar zal het kabinet niet dwingen tot een grote aanpassing.

De oppositie is teleurgesteld. De PVV zegt in een motie het vertrouwen in het kabinet in, maar daar is geen voldoende steun voor. "Het is een toneelstukje. Het was een beetje pruttelen en een beetje keffen, maar er is niets veranderd."

Lees hier over het debat

Kijk: Arjan Noorlander over belangrijkste punten in het debat

Minister van Landbouw wil 'tijd nemen' voor toekomstplannen boeren

Het wachten was op minister Staghouwer van Landbouw, die meer duidelijkheid zou gaan geven over het toekomstperspectief voor boeren. In de Tweede Kamer en bij de boeren leven veel vragen over op welke manieren boeren minder stikstof kunnen uitstoten en welke (financiële) hulp zij daarbij krijgen.

Maar Staghouwer blijkt nog te werken aan "een instrumentenpakket", inclusief de financiering. In november wil de Landbouwminister onder meer een brief over kringlooplandbouw naar de Kamer sturen. "Ik wil het zorgvuldig opschrijven", verklaart Staghouwer zijn aanpak. "Ik wil er even de tijd voor nemen."

GroenLinks, Partij voor de Dieren, SP, SGP en ook coalitiepartij D66 reageren ongeduldig op Staghouwer's gekozen aanpak. Er ligt al een nota over de kringlooplandbouw van zijn voorganger Carola Schouten. "Dit is vaagheid ten top", stelt GroenLinks-leider Klaver. De Kamerleden vinden het belangrijk dat de boeren snel weten waar ze mee aan de slag kunnen.

Een korte pauze, daarna is minister Staghouwer van Landbouw

Om 21.15 uur komt minister Staghouwer aan het woord. Hij moet vertellen over het toekomstsperspectief voor de boeren, want daar zijn veel vragen over in de Tweede Kamer.

We hebben geen keuze, benadrukt Van der Wal keer op keer

De minister voor Natuur en Stikstof is al tweeënhalf uur aan het woord en haar boodschap is duidelijk: het kabinet kan niet anders dan ingrijpende stikstofmaatregelen nemen. "We hebben geen keuze", zegt Van der Wal bij herhaling.

De Raad van State heeft in 2019 duidelijk gemaakt dat Nederland te weinig doet om de natuur te herstellen en dat dit anders moet. De minister staat hier volledig achter. "We moeten ook de natuur willen herstellen om het door te geven aan onze kinderen en misschien ook kleinkinderen."

Ze houdt de Kamer voor dat de Nederlandse natuur er slecht voorstaat. "Er is geen andere keuze dan de stikstofkraan dicht te draaien. Dan kan de natuur zich herstellen."

'We zijn het slechtste jongetje van de klas en moeten ons huiswerk doen'

Oppositiepartijen BBB en PVV vinden dat minister Van der Wal veel te weinig doet om bij de Europese Unie versoepeling van de stikstofregels te regelen. "Nederland laat zich als een bang kind wegzetten", vindt Van der Plas van BBB. De kritiek is tegen het zere been van de minister. "Ik ben geen bang muisje."

Ze heeft versoepelingen geprobeerd in Brussel, maar kreeg nul op het rekest. "We zijn het slechtste jongetje van de klas als het gaat om de bescherming van natuurgebieden. Ik krijg te horen dat we ons huiswerk moeten doen. Ik vind het heel frustrerend, maar Europa gunt het ons niet. Want we hebben ons niet aan de afspraken gehouden."

Ook voorgangers van Van der Wal, zoals toenmalig staatssecretaris Bleker, hebben geprobeerd de eisen voor Nederland te versoepelen. Maar dat bleek juridisch niet haalbaar omdat Nederland zich net als andere landen aan de gemaakte afspraken over natuurgebieden moet houden.

Minister blijft achter het bekritiseerde kaartje staan

De minister heeft geen spijt van haar presentatie van de gedetailleerde stikstofkaart van Nederland (zie eerdere berichten in dit liveblog). In die kaart is het land verdeeld is gebieden waar in percentages is aangegeven wat boeren te wachten staat.

Het kaartje heeft voor veel kritiek bij ongeruste boeren en Kamerleden gezorgd. Van der Wal benadrukt opnieuw dat de percentages "indicatief" en "richtinggevend" zijn en dat de cijfers dus nog kunnen veranderen. Regeringspartij CU vindt dat de minister veel ruis heeft veroorzaakt. "Ja en er gaat nog veel meer ruis ontstaan. Dat is het eerlijke verhaal", aldus Van der Wal.

Van der Wal wil de provincies een jaar, tot juli 2023, de tijd te geven om het plan uit te werken. "Ik heb hier bewust voor gekozen, in het besef dat het suboptimaal is. We hebben het kaartje nodig om aan de slag te gaan. We moeten door deze hoepel. "

Van der Wal begrijpt ophef, 'kaartje is een indicatie'

Minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof zegt aan het begin van haar antwoord de kritiek op haar plannen "ontzettend goed" te begrijpen. Er is veel onduidelijkheid over haar voorstel, zo bleek tijdens het debat. En ook bij boeren leven veel vragen. "Ontzettend veel mensen zijn geraakt en dat raakt mij ook."

Ze benadrukt dat het fel bekritiseerde stikstofkaartje een "indicatie" is . "De kaart is een vertrekpunt en dat gaan we dit jaar verfijnen."
Maar de minister zegt dat ze boeren nu niet meer duidelijkheid kan geven over wat hun bedrijf te wachten staat. De provincies moeten aan de slag met de uitwerking ervan en dat zal wel even duren.

De avondpauze is gestart, om 18.30 uur komt het kabinet aan het woord

Zestien partijen in de Tweede Kamer zijn aan het woord geweest en hebben hun mening over de stikstofplannen gegeven. De oppositie is zeer kritisch, maar ook de coalitiepartijen maken elkaar onderling verwijten, vooral over allerlei uitspraken zoals "pruttelende provincies" en "burgeroorlog".

Kijk hier naar de video:

Forum voor Democratie: plannen moeten van tafel

Het Kamerlid Van Meijeren van Forum voor Democratie wil dat de stikstofplannen onmiddellijk van tafel gaan. De partij denkt niet dat stikstof de natuur ernstig bedreigt en de partij wil zich "met hand en tand' verzetten tegen het plan.

Kamerlid-Omtzigt zet weer vraagtekens bij het stikstofkaartje

Het Kamerlid Omtzigt uit opnieuw kritiek op de stikstofkaart omdat die voor onrust zorgt, zegt hij. Een boer in het ene gebied moet bijvoorbeeld 12 procent stikstof reduceren en in het aangrenzende gebied bijvoorbeeld 70 procent. "Het kan twee millimeter schelen hoe je toekomst er uit gaat zien. De stikstofkaart is enorm bedreigend," aldus Omtzigt.

Hij wil van de minister weten of er opnieuw gekeken kan worden naar de verwachte stikstofuitstoot op de Waddeneilanden en de grensgebieden met Duitsland. "Het is onuitlegbaar."

Volt wil een Europese aanpak en vreest polarisatie

De tweemansfractie Volt dringt vooral aan op een Europese aanpak voor de verbetering van de natuur en het terugbrengen van de stikstofuitstoot. Kamerlid Koekkoek dringt aan op een gezamenlijke aanpak. "Niemand is gebaat bij polarisatie. Laten we het samen doen", aldus het Kamerlid.

CDA: stikstofplan op zeven punten aanpassen, kaartje roept veel twijfel op

De dertiende spreker is CDA-Kamerlid Boswijk en hij heeft nog vragen bij de aanpak van de VVD-minister. Hij vindt dat de stikstofdiscussie met een valse start is begonnen. "Er is veel boosheid en onzekerheid, sommige provincies dreigen al af te haken", aldus Boswijk. "Het kaartje roept veel twijfel op."

De regeringspartij wil dat het plan op zeven punten wordt aangepast, onder meer door ook van de luchtvaart, industrie en scheepvaart te eisen dat ze hun bijdrage leveren. Ook moeten provincies meer vrijheid krijgen om het stikstofprobleem aan te pakken. Er moet aandacht zijn voor de sociaaleconomische impact van het kabinetsplan en het kabinet moet beter kijken naar de toekomst van de boeren. "Hen wordt een worstje voorgehouden, maar het is wel een worstje met weinig smaak."

Er moet ook worden gekeken of de kust- en grensgebieden meer kunnen worden ontzien. "Dan wordt het een pittige in plaats van een onmogelijke opgave."

Dit is het veelbesproken kaartje met stikstofdoelen uit de brief aan de Tweede Kamer met stikstofmaatregelen.

CU: problemen rechtvaardig aanpakken

ChristenUnie-Kamerlid Grinwis kan zich voorstellen dat de stikstofplannen hard aankomen bij boeren. Hij vindt dat de problemen "rechtvaardig en evenredig" moeten worden aangepakt. Ook andere sectoren moeten een bijdrage leveren aan de oplossing van het stikstofprobleem.

Hij benadrukt dat boeren een "eerlijke prijs" moeten krijgen voor hun producten. "Boeren mogen niet als een citroen worden uitgeknepen." Eerder in het debat vroegen onder andere ook GroenLinks en de VVD aan het kabinet wat er wordt gedaan om landbouwproducten een eerlijker prijs te laten krijgen.

VVD: Staghouwer slaat geen spijkers met koppen

Ook de VVD vindt dat minister Staghouwer van Landbouw te weinig perspectief biedt aan boeren. Hij zegt dat hij "spijkers met koppen mist" in de brief die de minister naar buiten heeft gebracht.

Een groot deel van de Kamer heeft kritiek op Staghouwer. Die had beloofd dat hij met maatregelen zou komen waardoor boeren bereid zijn stikstofmaatregelen te nemen en weer vertrouwen in de toekomst krijgen. GroenLinks-leider Klaver had het zelfs over "broddelwerk".

VVD wil niet zeggen dat Lelystad Airport niet open kan

Kamerlid Van Campen (VVD) zegt dat de stikstofdoelen (50 procent uitstootreductie in 2030) niet ter discussie staan voor de grootste regeringspartij. Hij vindt dat alle sectoren een bijdrage moeten leveren.

Het gaat dan ook om de luchtvaart. Vliegveld Lelystad moet wat hem betreft "achteraan de rij sluiten" als het alsnog een vergunning wil krijgen om open te gaan voor commerciële vluchten. "Gelijke monniken gelijke kappen", herhaalt hij een paar keer.

GroenLinks-leider Klaver wil dat de VVD vandaag zegt dat de luchthaven helemaal niet meer opengaat, maar zo ver wil Van Campen niet gaan.

Kunnen Natura 2000-gebieden geschrapt worden?

BBB en JA21 kwamen gisteren met een tienpuntenplan om het stikstofprobleem op te lossen. Een van de ideeën is het schrappen van Natura 2000-gebieden. Dat maakt de stikstofeisen onmiddellijk minder streng, is de gedachte.

Voormalig Landbouwminister Schouten heeft dit in 2020 laten uitzoeken door twee onderzoeksbureaus. Die kwamen tot de conclusie dat dit juridisch gezien niet mogelijk is. Volgens Europese afspraken is Nederland verplicht om de natuur in 162 Natura 2000-gebieden (die Nederland zelf heeft aangedragen) te beschermen.

De enige uitzonderingen daarop zijn dat er bij de aanwijzing van een Natura 2000-gebied fouten zijn gemaakt of dat een Natura 2000-gebied toch niet meer te redden is. Van geen van beide is sprake in Nederland. Eerder probeerde Schouten al in gesprekken met de Europese Commissie bepaalde gebieden te schrappen of de Nederlandse afspraken te versoepelen. Dat lukte toen om dezelfde redenen niet.

Klaver (GL) tegen Staghouwer: uw werk lijkt op broddelwerk

GroenLinks-Kamerlid Klaver vindt dat het debat gaat over twintig jaar falend stikstofbeleid. Hij is blij dat er nu eindelijk een brief met plannen ligt. Tegen de mensen die zeggen dat de rekenmodellen waarmee het stikstofkaartje is gemaakt niet deugen, zegt hij: "Wij moeten het over de hoofdlijnen hebben. Die kaart is niet de waarheid, het is een startpunt. We kunnen de kleurtjes veranderen, maar daarmee maak je die kaart te belangrijk." Hij vindt het beter om snel aan de slag te gaan.

Maar wat het kabinet doet voor toekomst van de landbouw vindt hij onvoldoende. Klaver zegt tegen minister Staghouwer van Landbouw dat zijn werk "lijkt op broddelwerk". Ook SGP-Kamerlid Bisschop is erg kritisch en zegt dat het kabinet de agrariërs geen enkel perspectief biedt.

Staghouwer had gezegd dat hij met een plan zou komen, dat de boeren perspectief moest bieden. Maar dat is nog niet gelukt. Bij de stikstofmaatregelen van minister Van der Wal zat wel een brief van 49 pagina's over allerlei bestaande subsidieregelingen met de titel 'Perspectief voor agrarische ondernemers', maar die vindt een groot deel van de Kamer onder de maat.

Complimenten voor minister Van der Wal

De PvdA is blij dat de stikstofplannen op papier staan. Kamerlid Thijssen complimenteert minister Van der Wal uitgebreid. Ook met de manier waarop zij boeren te woord stond die haar thuis kwamen bezoeken. Hij heeft nog wel veel vragen. "Gaat het ook echt gebeuren", wil hij met het oog op de provincies weten. Die provincies moeten binnen een jaar met een plan komen om de doelen per gebied te halen. Verder wil hij dat minister Staghouwer van Landbouw vandaag ook wat meer perspectief biedt aan de boeren.

Ook Ouwehand van de Partij voor de Dieren complimenteert minister Van der Wal, die "als eerste concreet met een plan komt". Het heeft wat haar betreft allemaal te lang geduurd. "We hebben daarin ook als Tweede Kamer gefaald", zegt Ouwehand. Ook zij vindt het kwalijk dat het perspectief voor boeren in de kabinetsplannen ontbreekt.

Regeringspartijen verwijten elkaar woordgebruik als 'pruttelen' en 'burgeroorlog'

De regeringspartijen D66, CDA en ChristenUnie botsen over de uitvoering van de stikstofplannen door de provincies.

CDA-Kamerlid Boswijk herinnert De Groot (D66) aan uitspraken van diens partijgenoot Paternotte. De D66-fractievoorzitter zei zaterdag dat het kabinet zich "niet moet laten verlammen door pruttelende provincies". Boswijk denkt dat de provincies, ondanks goede bedoelingen, het niet gaan redden om plannen te maken waarmee de stikstofdoelen per gebied gehaald moeten worden. Hij vindt dat uitspraken als die van Paternotte niet bijdragen aan een oplossing.

Ook ChristenUnie-Kamerlid Grinwis vindt dat de uitspraak "pruttelende provincies" de uitvoering niet verder helpt. De Groot antwoordt dat dit ook geldt voor de uitspraak van ChristenUnie-leider Segers bij WNL, dat er een "burgeroorlog" dreigt.

SGP: kabinet dicteert te veel wat provincies moeten doen

D66 wil een "plan B" van stikstofminister Van der Wal voor het geval de provincies er niet in slagen de stikstofdoelen binnen een jaar te vertalen in afdoende maatregelen. "Het kan niet zo zijn dat we nog jaren doorgaan met discussies", zegt Kamerlid De Groot.

Volgens Kamerlid Bisschop (SGP) "dicteert" het kabinet wat er moet gebeuren. Het lijkt alsof de provincies nog ruimte hebben om er een eigen invulling te geven, maar die ruimte is in werkelijkheid zeer beperkt, zegt hij. "Het is de vraag aan de kalkoen hoe die met Kerst wil worden bereid en opgediend."

De Groot constateert dat het "rommelt" in de provinciebesturen. Hij vertrouwt erop dat zij aan de slag gaan en binnen een jaar met plannen komen, maar hij wil wel een stok achter de deur hebben.

Omtzigt wil kaartje aanpassen: geen stikstofuitstoot op de Wadden

Kamerlid Omtzigt wil dat het kaartje met stikstofdoelen wordt aangepast. Hij wijst erop dat bijvoorbeeld op de Waddeneilanden fors minder stikstof moet worden uitgestoten. "Maar er is daar helemaal geen stikstofuitstoot." Het Kamerlid zegt dat ook het RIVM al heeft toegegeven dat het landelijke rekenmodel en dus het kaartje op dit punt niet klopt.

De Groot (D66) zegt dat we "niet hier met handjeklap" veranderingen gaan afspreken. Hij vindt het suggestief dat Omtzigt er een ander kaartje bijhaalt, van negen dagen eerder.

Het conceptkaartje van 1 juni zag er heel anders uit dan de definitieve versie van 10 juni, en had daardoor andere consequenties voor boeren in bepaalde gebieden, stelt Omtzigt. Het gaat om een verandering bij de provincie Gelderland. Hij vindt het vreemd dat "de coalitie de plannen begin juni kennelijk wel snel kon aanpassen", en nu voor de Wadden niet.

(Meer informatie over het kaartje eerder in dit liveblog.)

De eerste spreker van de regeringscoalitie: De Groot (D66)

Het debat gaat verder met D66-Kamerlid De Groot. Hij is de eerste spreker van de coalitie. D66 wordt door de tegenstanders gezien als de grootste verdediger van de stikstofplannen. Van der Plas noemde het regeerakkoord vanmorgen "één grote D66 rambling on". De verwachting is dan ook dat De Groot door tegenstanders uitgebreid bevraagd zal worden.

Het D66-Kamerlid begint eerst over gisteren, toen hij niet naar het boerenprotest in Stroe kon omdat zijn veiligheid niet gegarandeerd kon worden.

'Oplossing nog lang niet in zicht'

Politiek verslaggever Xander van der Wulp over de verwachtingen van het debat:

"Er is veel verdeeldheid in de Tweede Kamer over hoe het stikstofprobleem aangepakt moet worden. Ook de coalitiepartijen zijn het niet met elkaar eens. VVD, CDA en CU maken zich zorgen over de impact van het plan, ook door onrust in de eigen achterban. En D66 wordt verweten dat ze de boeren wel erg gretig de duimschroeven aandraaien.

De coalitiepartijen zullen elkaar tijdens het debat wel ruimte gunnen om kritiek te leveren, als zij de belangrijkste doelstelling van het stikstofbeleid (50 procent reductie in 2030) maar blijven onderschrijven. Achter de schermen is te horen dat de vier partijen hebben afgesproken dat in het debat de meetmethoden van het RIVM niet in twijfel getrokken mogen worden.

Misschien hopen boeren dat de onzekerheid die bij hen leeft tijdens dit debat kan worden weggenomen. Maar eigenlijk is al duidelijk dat dat niet gaat gebeuren. Boeren zijn kwaad, provincies twijfelen en ook de coalitiepartijen morrelen aan het plan. Na het debat staat minister Van der Wal een enorme opdracht te wachten. Ze wil het komende jaar samen met provincies de juiste oplossing vinden. Maar de harde conclusie is dat die nog lang niet in zicht is."

Is stikstof een probleem?

In deze video wordt uitgelegd wat stikstof is en waarom een teveel aan stikstof in de natuur als probleem wordt gezien.

Het debat is geschorst tot 13.45 uur

De laatste spreker voor de lunchpauze was Kamerlid Beckerman van de SP. Zij zegt de plannen "op deze manier" niet te kunnen steunen. Er is wat haar betreft nog te veel onzekerheid. Ze maakt zich onder meer zorgen over verdere verschraling van het verenigingsleven op het platteland. "Waarom is niet gekozen voor het aanpakken van de piekbelasters?"

Het kaartje waar het steeds over gaat

De afgelopen dagen en ook in het debat van vandaag gaat het regelmatig over het kaartje met daarop de stikstofdoelstellingen. Sommigen leggen dat uit als te harde of onrealistische doelstellingen voor de landbouw. Zo liggen er bijvoorbeeld biologische boerderijen binnen gebieden waar de uitstoot met 95 procent omlaag moet. Dat zou kunnen betekenen dat die boerderijen weg moeten.

Het ministerie zegt dat het kaartje en de percentages bedoeld zijn als "richtinggevende doelstellingen" waar provincies en boeren in die gebieden samen uit moeten zien te komen.

Het kaartje werd naar de Tweede Kamer gestuurd samen met een brief over de stikstofmaatregelen van minister Van der Wal. In deze brief kan in- en uitgezoomd worden op het kaartje.

Van Haga: kabinet pleegt euthanasie op boerensector

De beurt is aan Kamerlid Van Haga. Hij vindt dat het kabinet "euthanasie pleegt" op de boerensector. "Stikstof is geen probleem, en zonder boeren geen eten", concludeert hij.

Van der Plas onder vuur wegens kritiek op wetenschappers

Van der Plas is nog steeds aan het woord, Na Klaver nemen ook Kamerlid Ouwehand (Partij voor de Dieren) en De Groot (D66) haar onder vuur vanwege haar kritiek op wetenschappers als Leen Hordijk, die voor het ministerie van Landbouw onderzoek deed naar de betrouwbaarheid van het model waarmee het RIVM stikstofneerslag meet.

Van der Plas zegt dat zij niet twijfelt aan de integriteit van mensen als Hordijk, maar dat ze wel kritische vragen stelt. "Dat lijkt me alleen maar goed."

Eerder had Kamerlid Boswijk (CDA) ook al gezegd dat Van der Plas zich schuldig maakt aan ondermijning. Volgens hem was zij een grens overgegaan.

Nieuwsuur sprak met Leen Hordijk, voorzitter van de stikstofcommissie die in 2020 advies uitbracht. Lees hier meer:

Klaver (GL) verwijt Van der Plas 'plat populisme'

GroenLinks-leider Klaver verwijt Van der Plas "plat populisme". Hij vindt dat ze een beeld neerzet van de coalitie dat het wantrouwen voedt. "Matig uw toon."

"Ik mag zeggen wat ik wil", reageert Van der Plas. "Ik vind dit heel aanmatigend."

Klaver zegt dat het grote geld naar de industrie achter de boeren gaat, de veevoederbedrijven en de veevervoerders. "Als we doorgaan op de weg die u voorstelt, dan gaat er geen cent naar de gewone boeren."

BBB: coalitieakkoord is één en al D66

BBB-leider Van der Plas noemt het coalitieakkoord "één grote D66 rambling on". Ze zegt dat de politieke wil ontbreekt om het anders aan te pakken. "Meneer Van Campen", zegt ze tegen de landbouwwoordvoerder van de VVD. "Ik word helemaal zat van wat er allemaal niet zou kunnen. De politieke wil ontbreekt in Nederland. En dat gaat echt niet om dat ene plantje in dat Natura 2000-gebied. Dat kun je mij niet wijsmaken. We lopen te veel achter Europa aan. De coalitie heeft de sleutel in handen en moet zeggen dat we het zo niet gaan doen."

Van der Plas (BBB): debat moet over mensen gaan, niet over rare kaartjes

Kamerlid Van der Plas (BBB) is aan het woord. Zij zegt dat niet zozeer de natuur bedreigd wordt, maar de boer. Ze zegt dat de eigenaar van het terrein in Stroe, waar gisteren de stikstofdemonstratie werd gehouden, meteen in tranen uitbarstte toen ze bij hem aankwam. "Een beer van een vent, hij brak voor mijn ogen."

Zij wil dat het "belachelijke natuurbeschermingsplan" terug naar tekentafel gaat. Ook stelt ze dat de doelen in het coalitieakkoord zijn aangescherpt. Dat zei SGP-Kamerlid Bisschop eerder ook. Hij sprak van een "politieke deal".

"Dit kabinet en deze coalitie zijn samenlevingontkenners", concludeert Van der Plas. Zij vindt dat het debat niet over "rare vlekkenkaartjes" moet gaan, maar over mensen die steeds onzekerder worden. "Er stonden gisteren in Stroe mensen met bordjes met alleen het woord 'help' erop."

Ook de tweede spreker, PVV-Kamerlid Mulder, sprak zich uit tegen de stikstofplannen. Hij zei dat er "iets heel erg fout" gaat als het kabinet "tegen de boeren" en voor "massa-immigratie" is.

Bisschop: 50 procent reductie in 2030 is onbespreekbaar

Volgens Kamerlid Bisschop zijn de plannen die nu voorliggen het gevolg van "een politieke deal" binnen de huidige coalitie. Daardoor moet de stikstofreductie volgens hem al in 2030 zijn gehalveerd zijn in plaats van in 2035, zoals eerder de bedoeling was.

Hij zegt dat de SGP "echt wel ziet dat er iets moet gebeuren". Maar dat zijn partij niet akkoord kan gaan met het naar voren halen van de doelen. "Dan valt er niet met ons te praten."

Grinwis (ChrstenUnie) vraagt hem of die vijf jaar nou echt het enige probleem zijn voor de SGP. Bisschop reageert daar gestoken op. "Ik sta hier met plaatsvervangende schaamte. Alsof die vijf jaar er niet toe doen, terwijl het voor veel boeren een kwestie is van to be or not to be."

Van Haga (Groep Van Haga) complimenteert Bisschop. "Ik heb de SGP nog nooit zo fel gezien."

Bisschop zegt dat 2035 al "bijna een onhaalbare kaart" vindt. "Maar 2035 is nog een heel andere ambitie dan 2030. Daar gaat het mij om."

Debat begonnen, Bisschop (SGP) spreekt van klap in gezicht

In het kabinetsvak, vak K, zitten de ministers Van der Wal (Stikstof) en Staghouwer (Landbouw). Zij zullen de vragen vanuit de Tweede Kamer beantwoorden. Dat zal vanmiddag zijn.

De eerste spreker is SGP-Kamerlid Bisschop. "De stikstofplannen zijn een klap in het gezicht van de hele agrarische sector", zegt hij. Hij vraagt zich af waar "de menselijke maat" is. Volgens hem is het boerenbestaan voor velen "uitzichtloos" geworden.

Hij zegt dat de SGP de plannen niet kan accepteren. "De SGP weigert mee te gaan. Het moet en kan anders. Waar een wil is, is een weg."

Eerste spreker coalitiepartij wat later

Kamerlid Bisschop van de SGP is de eerste spreker in het debat. Daarna is het de beurt aan achtereenvolgens: Mulder (PVV), Van der Plas (BBB), Van Haga (Groep Van Haga), Beckerman (SP).

De Groot (D66) is de eerste spreker van de coalitie. Na hem spreken Thijssen (PvdA), Ouwehand (Partij voor de Dieren), Klaver (GroenLinks) en Eppink (JA21).

Daarna is het woord aan Van Campen (VVD), Grinwis (ChristenUnie), Boswijk (CDA), Koekkoek (Volt), Omtzigt (Groep Omtzigt) en Van Meijeren (Forum voor Democratie).

Doel om in 2030 helft minder stikstof uit te stoten blijft overeind

Een dag na het grote boerenprotest staat vandaag opnieuw de stikstofproblematiek centraal: de Tweede Kamer debatteert de hele dag over de plannen van het kabinet om de uitstoot in 2030 met 50 procent te verminderen. Daarbij zal veel kritiek te horen zijn, maar het doel zal aan het einde van de dag nog overeind staan.