Alle universiteiten maken vanaf vandaag de nevenwerkzaamheden van hun hoogleraren openbaar. Op de website van de landelijke universiteitsvereniging UNL staan links naar registers met daarin alle hoogleraren en hun bijbanen van 14 academische instellingen. Voor het eerst zijn daarmee van alle hoogleraren hun nevenfuncties overzichtelijk en centraal vindbaar.
De universiteiten reageren hiermee op verschillende incidenten rond hoogleraren met omstreden bijbanen.
Jouke de Vries, interim-voorzitter van UNL, onderstreept in een persbericht het belang van de registers: "De transparantie van wetenschap is essentieel voor het vertrouwen in wetenschappers en hun resultaten. Met deze maatregelen zetten we goede stappen om die transparantie te verbeteren."
Verzet van Rijksuniversiteit Groningen
De registers worden online gezet na onderzoek van Nieuwsuur. Daaruit kwam naar voren dat universiteiten het verplichte overzicht van nevenfuncties van hoogleraren niet op orde hadden. Bij sommige universiteiten ontbrak het zelfs volledig.
Tegelijk kwamen hoogleraren in opspraak vanwege ongeoorloofde belangenverstrengeling. Zo bleek hoogleraar Dmitry Kochenov (Groningen) ook te lobbyen voor bedrijven die actief zijn in de omstreden Maltese handel in paspoorten. En een hoogleraar energie, van dezelfde universiteit, vroeg niet de vereiste toestemming voor bijbanen in de fossiele industrie.
Met name de Rijksuniversiteit Groningen verzette zich tegen publicatie van de nevenfuncties van hoogleraren. Een verzoek van Nieuwsuur op grond van de Wet Open Overheid werd door de universiteit afgewezen. De bestuursrechter moest er aan te pas komen om de universiteit de verplichte transparantie te doen naleven.
In deze video zie je hoe het onderzoek begon en hoe we inzage kregen in alle interne registers:
Verschillende partijen in de Tweede Kamer en ook minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) reageerden meermaals ontstemd op verborgen belangenverstrengeling van universiteiten en academici. Dijkgraaf vroeg de universiteiten om samen één centraal register op te stellen. Volgens UNL is dat om redenen van bijvoorbeeld privacy niet zomaar mogelijk. UNL heeft nu links naar de verschillende registers in één overzicht gezet.
Desondanks zegt Dijkgraaf blij te zijn met de uitkomst: "Voor het vertrouwen in de wetenschap is het cruciaal dat volledig transparant is welke nevenwerkzaamheden hoogleraren vervullen en wie meebetaalt aan wetenschappelijk onderzoek. Ik vind het daarom goed dat universiteiten nevenwerkzaamheden van hoogleraren nu voor iedereen beter inzichtelijk maken."
Dijkgraaf noemt het "belangrijk" dat de wetenschap midden in de samenleving staat. "Samenwerking van hoogleraren met maatschappelijke organisaties en bedrijven kan daarbij nuttig zijn, ook voor de kwaliteit van het onderwijs. Maar dan moet dat wel voor iedereen helder zijn. Dit publiek toegankelijke overzicht is daarom een goede stap vooruit."
Nieuwsuur belichtte ook andere vormen van ongeoorloofde belangenverstrengeling in de wetenschap. Daaruit kwam naar voren dat de financiering van leerstoelen soms verborgen werd gehouden, en dat cardiologen buiten zicht van ziekenhuizen grote bedragen ontvingen uit de medische industrie.
