Minister grijpt in: belangen wetenschappers openbaar na onduidelijkheid over bijbanen
De bijbanen van alle Nederlandse hoogleraren moeten binnenkort voor iedereen zijn in te zien. Minister Robbert Dijkgraaf heeft de universiteiten gevraagd om daarvoor een openbaar register op te zetten.
De minister komt met de maatregel na onderzoek van Nieuwsuur. Daaruit blijkt dat hoogleraren hun bijbanen lang niet altijd volgens de regels publiceren, en dat de verplichte registratie van universiteiten chaotisch is of soms zelfs helemaal ontbreekt.
"Dit zijn zaken waar we heldere afspraken over hebben gemaakt, maar waarvan je moet vaststellen dat instellingen slordig zijn. Het roept een hoop vragen op en het ondergraaft de publieke beleving van waar de wetenschap voor staat", zegt Dijkgraaf.
De minister wil nog dit jaar van de universiteiten weten wanneer zo'n centraal register klaar is. In een brief aan de universiteitsbesturen vraagt de minister daarnaast "dringend" om na te gaan of ze alle nevenfuncties van hun eigen hoogleraren kennen. "In uw rol als werkgever bent u verantwoordelijk voor de registratie en kunt u sancties opleggen."
Het verplichten van nevenfunctieregistratie via de wet gaat de minister op dit moment te ver. Het blijft dus bij een dringende oproep. "Ik voel dat alle neuzen dezelfde kant op staan, alleen er moet harder worden gelopen."
Twintigduizend bijbanen
Nieuwsuur maakte eerder zelf een inventarisatie op basis van de gegevens van de veertien universiteiten en zeven academische ziekenhuizen. Daaruit valt af te leiden dat er ongeveer 6800 hoogleraren in het register te vinden zullen zijn, en mogelijk meer dan 20.000 bijbanen.
Het register zou een einde maken aan een slepende discussie. Al sinds 2008 beloven wetenschappelijke instellingen transparantie over bijbanen. Nu uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat dat nog steeds niet op orde is, wil de minister dat daar nu snel werk van wordt gemaakt. Eind dit jaar moet het register er zijn.
Sponsoring
Verder wil de minister een onafhankelijke commissie laten nagaan of de sponsoring van hoogleraren door bedrijfsleven en overheden goed is geregeld. Ook dat moet voor de buitenwereld duidelijk zijn. Uit onderzoek van Nieuwsuur bleek echter dat de Universiteit Leiden en een bijzonder hoogleraar de sponsoring door de Belastingdienst niet vermeldden.
Een bijzonder hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam (UvA) bleek heimelijk gefinancierd te worden door de vastgoedlobby. Ook toen hij daarna gewoon hoogleraar was, liep de sponsoring door. Hij nam na vragen van Nieuwsuur ontslag.
Een problematische constructie voor de wetenschap, meent Dijkgraaf. "Mensen zien een wetenschapper iets zeggen en dan op een gegeven moment horen ze: wacht eens even, je hebt een andere baan erbij. Die baan heb je niet gedeeld met ons. Mensen gaan dan twijfelen aan de boodschap." Als het aan de minister ligt krijgen hoogleraren die niet al hun bijbanen bekendmaken een sanctie van hun werkgever.
De minister wil ook dat er een gezonde verhouding is tussen hoogleraren die door de universiteit worden betaald, en hoogleraren die worden gesponsord. De vakgroep belastingrecht aan de UvA kent bijvoorbeeld voornamelijk hoogleraren die naast hun wetenschappelijke werk ook in dienst zijn van belastingadvieskantoren.
Daarnaast heeft de minister gevraagd om de wetenschappelijke gedragscode te laten evalueren. Een onafhankelijke commissie zal moeten kijken of de normen voor transparantie en onafhankelijkheid wel voldoen.
UNL, de koepelorganisatie van universiteiten, bevestigt dat minister Dijkgraaf het verzoek voor een register opnieuw bij hen heeft neergelegd. De universiteiten beloven ermee aan de slag te gaan.
Verslaggever Siebe Sietsma deed samen met collega's Yoeri Vugts en Lars Boogaard onderzoek naar de nevenfuncties van hoogleraren.
