De hoogleraar en de connectie met de fossiele industrie
Nieuwsuur kreeg voor het eerst inzage in alle interne registers van veertien universiteiten en zeven medische centra. Wat blijkt? Universiteiten hebben slecht zicht op de bijbanen van duizenden topwetenschappers. De verplichte registratie ervan is een chaos. Sommige instellingen hebben, tegen de afspraken in, überhaupt geen register.
Hieronder de verschillende rollen die hoogleraar Coby van der Linde bekleedt:
Coby van der Linde is sinds 2004 hoogleraar geopolitiek en energie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze heeft een aanstelling voor een halve dag per week. Van der Linde is een veelgevraagd commentator in media en schrijft zelf ook opiniestukken voor Het Financieele Dagblad. Daarbij wordt ze opgevoerd als expert en hoogleraar.
Onvermeld blijft meestal dat Van der Linde vooral werkzaam is in organisaties die mede worden gefinancierd door de fossiele industrie. Zo werkt ze als commissaris voor de Nederlandse tak van Wintershall, een olie- en gasbedrijf. Het Russische staatsbedrijf Gazprom heeft aandelen in een dochteronderneming van Wintershall, waar Van der Linde tot twee jaar geleden ook commissaris was. In een samenwerking met Gazprom ontgint Wintershall gasvelden in Siberië.
Van der Linde moet als commissaris onafhankelijk toezien op de bedrijfsvoering van Wintershall. Maar Wintershall is ook één van de sponsoren (bron) van een andere werkgever van Van der Linde. Ze is fulltime directeur van de denktank 'Clingendael International Energy Programme' (CIEP). Op de vraag van Nieuwsuur hoe ze als commissaris onafhankelijk toezicht houdt op de denktank waar ze directeur is, antwoordt Van der Linde dat ze daar geen probleem in ziet.
Haar denktank draagt de naam 'Clingendael', maar staat volledig los van die andere denktank: het gerenommeerde Instituut Clingendael. De denktank van Van der Linde is al geruime tijd geleden van het instituut afgesplitst, maar draagt nog wel de naam. Het Instituut Clingendael zegt dat dit verwarrend werkt en dat CIEP is gevraagd om het gebruik van de naam Clingendael sterk terug te brengen.
Geen toestemming
Van der Linde is adviseur van de International Gas Union (IGU), een belangenvereniging van bedrijven in de gasindustrie. En ze werkt voor onderzoeksinstelling KAPSARC in Saudi-Arabië, gefinancierd door de Saudische overheid. Ook schrijft ze als commissielid mee aan adviezen voor de Nederlandse regering, bijvoorbeeld over de inzet van waterstof.
Een deel van haar nevenwerkzaamheden wordt op haar universiteitsprofiel weergegeven. Verder heeft Van der Linde naar eigen zeggen in 2021 nog een compleet cv ingeleverd bij de universiteit. In het universiteitsregister komt haar naam helemaal niet voor. Uit navraag blijkt dat ze geen formele toestemming heeft gevraagd en gekregen voor haar banen. Een aantal nevenfuncties verschijnt pas op haar publieke profiel nadat Nieuwsuur hier vragen over had gesteld.
Haar nevenfuncties zijn ook niet allemaal terug te vinden in de belangenverklaring (pdf-bestand) die Van der Linde ondertekende voor een adviesorgaan van parlement en overheid, de Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli). Begin vorig jaar adviseert zij als commissielid over waterstof. Haar andere opdrachtgevers hebben baat bij de ontwikkeling van waterstof en daarom is het van belang om alle nevenwerkzaamheden te melden. Desondanks meldt Van der Linde niet in haar belangenverklaring dat ze adviseur is van het H2Platform, een samenwerkingsverband voor waterstof. Ook enkele andere functies zijn niet bij de raad gemeld, terwijl dat wel had gemoeten.
'Informeel en mondeling'
Van der Linde zegt dat zij haar nevenfuncties informeel en mondeling heeft meegedeeld tijdens bijeenkomsten van de commissie en dat zij alleen haar betaalde functies zou moeten melden. De Rli bestrijdt dit na vragen van Nieuwsuur en zegt ook dat mededelingen over haar werkzaamheden niet in de notulen te vinden zijn. Los daarvan zou Van der Linde volgens de Rli haar belangen ook formeel moeten melden.
De Rijksuniversiteit Groningen geeft geen antwoord op de vraag of de belangen van de opdrachtgevers van Van der Linde kunnen botsen met de belangen van de wetenschap. In algemene zin stelt de universiteit: "We [willen] benadrukken dat we het van belang vinden dat onze hoogleraren in nauwe verbinding staan met de samenleving. Het hebben van nevenfuncties kan die verbinding versterken." De leerstoel van Van der Linde wordt overigens gefinancierd door de Gasunie.
Vragen van Nieuwsuur bleken voor de Rijksuniversiteit Groningen aanleiding om de functies en belangen van Van der Linde alsnog te beoordelen. Inmiddels heeft Van der Linde haar commissariaat bij Wintershall beëindigd, naar eigen zeggen om persoonlijke redenen. Op verzoek van de Rijksuniversiteit Groningen heeft ze haar bijbanen bij de International Gas Union en het Saudische KAPSARC beëindigd. Deze functies had zij al sinds 2002 en 2010, zonder dat de universiteit er acht op sloeg.
'Publieke bronnen'
In een reactie bestrijdt Van der Linde dat er sprake is van het risico op belangenverstrengeling. "Er is een groot verschil tussen het toezien op een onderneming en het toegepast onderzoek dat ik doe naar internationale gasmarkten, de ontwikkeling van het energiesysteem en de energietransitie. Bij al die onderwerpen van onderzoek spelen verschillende inzichten, invalshoeken en belangen van allerlei partijen een rol in de wijze waarop erover wordt gecommuniceerd. In mijn onderzoek baseer ik me op publieke bronnen, zoals internationale organisaties, overheden, rapporten en tijdschriften op mijn vakgebied."
Hier vind je de volledige vragen aan en antwoorden van Coby van der Linde, de Rijksuniversiteit Groningen en de Raad voor leefomgeving en infrastructuur.