Waardoor we deze zomer weer kunnen rekenen op crisis bij Ter Apel
Op dit moment is het rustig voor de poorten van Ter Apel. In het aanmeldcentrum in Oost-Groningen is nog plek voor meer dan 400 mensen, zegt een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Met de komst van de lente wagen weer meer mensen de vlucht voor oorlog en geweld. Op het Italiaanse eiland Lampedusa kwam vorige week zaterdag een recordaantal migranten aan in een dag. Volgens Haagse bronnen is het aantal asielzoekers dat komend jaar naar Nederland komt opnieuw hoger dan tot nu toe verwacht.
Het is de vraag of en hoe het kabinet voor die groeiende groep mensen opvang kan vinden. "De spanning zit 'm in de zomer", zei staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel & Migratie) donderdag tijdens een Kamerdebat.
Er zijn vijf oorzaken waardoor de kans groot is dat het deze zomer weer crisis wordt in Ter Apel.
1. Veel locaties sluiten
De asielboot voor 900 asielzoekers in Velsen-Noord moet weg, en dat is niet de enige opvanglocatie die verdwijnt. Zoals het er nu uitziet, verdwijnen er in heel 2023 155 locaties (gewone plekken, noodopvanglocaties van het COA en crisisnoodopvang) met in totaal 18.664 opvangplekken. Dat blijkt uit recente cijfers van het COA die zijn opgevraagd door de NOS. Tot 1 juli verdwijnen 56 tijdelijke locaties met in totaal 6598 opvangplekken.
2. Er komen te weinig plekken bij
Er sluiten niet alleen plekken, er komen ook nieuwe plekken bij. In Nijmegen opent half april een nieuwe crisisnoodopvanglocatie met plek voor 1200 man die zes maanden openblijft. In het nabijgelegen Heumen opent een tweede terrein waar plek is voor nog eens 800 man, al dreigt een dassenburcht roet in het eten te gooien. Ook Groningen gaat 850 asielzoekers extra opvangen.
Hoeveel locaties er dit jaar nog bij komen durft het COA niet te zeggen omdat "een deel daarvan nog in onderhandeling is" en "nog niet in die gemeente breed gecommuniceerd" is, zegt een woordvoerder. Volgens Van der Burg komen er per 1 juli 2023 19.000 extra bij dankzij veertien maatregelen die het COA heeft genomen.
Het is de vraag of dat genoeg is. Op dit moment verblijven er 52.414 mensen in de asielopvang. Er verdwijnen immers 6598 plekken tot juli, voor daarna zijn er 19.000 nieuwe gepland. Netto betekent dit iets meer dan 13.000 extra plekken, waarmee het totaal aantal opvangplekken op 64.816 komt per 1 juli. Eerder sprak het COA de verwachting uit dat er eind 2023 75.500 opvangplekken nodig zijn.
3. Er komen waarschijnlijk meer asielzoekers dan gedacht
Op 6 april worden er opnieuw prognoses bekendgemaakt over het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt. Deze Meerjaren Productie Prognose (MPP) bepaalt hoeveel geld er gaat naar uitvoeringsinstanties als het COA en de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De kans is groot dat de verwachting van het aantal asielzoekers dan weer naar boven wordt bijgesteld. Het aantal asielzoekers in de opvanglocaties van het COA wijkt namelijk vaak behoorlijk af van de ramingen in de MPP, concludeerde de Algemene Rekenkamer al. Die afwijking zorgt er onder meer voor dat er te weinig budget is om mensen aan te nemen bij de IND om te beslissen over asielaanvragen, waardoor mensen langer in de asielopvang moeten verblijven.
Voor het jaar 2023 is de instroom zowel in februari als in september 2022 vooralsnog ingeschat op 25.000.
4. Spreidingswet vertraagd
Vorige week vrijdag heeft de minsterraad ingestemd met de nieuwe spreidingswet. Die wet zou eigenlijk in januari 2023 al moeten zijn ingegaan, maar de nieuwe en omstreden wet liep vertraging op. Ondanks kritiek van de Raad van State en de gemeenten is de wet niet aangepast, omdat Van der Burg met het oude voorstel verzekerd is van een meerderheid in de Tweede Kamer. De coalitiepartijen hebben er al mee ingestemd en op deze manier blijft dat compromis overeind. Op zijn vroegst treedt de wet nu pas op 1 januari 2024 in werking en dat betekent dat Van der Burg tot die tijd afhankelijk is van gemeenten die vrijwillig locaties aandragen.
5. Asielzoekers verblijven steeds langer in de opvang
De IND en de Raad voor de rechtspraak kunnen de toename van het aantal asielaanvragen niet bijbenen, volgens het laatste MPP-rapport. De laatste maanden is er een significante toename van het aantal zaken waarin niet tijdig wordt besloten. In 2022 verdubbelde de doorlooptijd van de beslissing op asielaanvragen bij de IND, in tien jaar tijd is die verdrievoudigd. Daardoor verblijven mensen die asiel aanvragen steeds langer in de opvang.
