Er moeten dit jaar veel meer plekken voor asielopvang bij komen dan werd gedacht. Op dit moment zijn er een kleine 50.000 opvangplekken. Maar door aflopende contracten komen vele daarvan binnen enkele maanden te vervallen, zo blijkt uit berekeningen van Nieuwsuur.
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) stelt in onlangs verschenen publicaties dat er komend jaar 75.500 plaatsen nodig zullen zijn, doordat er naar verwachting vanaf het voorjaar weer meer asielzoekers naar Nederland komen. Die combinatie van factoren - meer asielzoekers én aflopende contracten - leidt ertoe dat als er niks verandert Nederland 38.000 opvangplaatsen voor asielzoekers tekortkomt.
Uit cijfers die Nieuwsuur bekeek, blijkt dat het gaat om zo'n 35 locaties door het hele land die tussen nu en 1 juni de deuren zullen sluiten. De komende tijd wordt het "alle hens aan dek om te voorkomen dat mensen op straat komen te staan", aldus Sander Schaap van Vluchtelingenwerk Nederland.
Staatssecretaris: 'De opgave is groot'
Reden tot zorg, vindt Vluchtelingenwerk. "Ik denk echt dat het aan iedereen is om te voorkomen wat we vorig jaar bij Ter Apel gezien hebben", zegt Schaap. Als je nu naar de cijfers kijkt, zie je dat het echt heel spannend wordt de komende weken en maanden. Maar mensen buiten laten slapen, zeker met deze temperaturen, is gewoon geen optie."
Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) zegt tegen Nieuwsuur "er alles aan te doen" om dat soort situaties te voorkomen. Hij bevestigt dat er tienduizenden opvangplekken bij moeten komen. "De opgave is groot. Maar we zijn er nu wel meer op voorbereid dan vorig jaar."
Het opvangprobleem "overkwam" het kabinet toen deels, zegt Van der Burg. "De komst van al die Oekraïners kwam er nog bij. Die oorlog zagen we niet aankomen."
Opvangtenten maken plaats voor festivaltenten
Om de problemen bij Ter Apel in het najaar van 2022 te dempen werden er onder hoge druk allerlei noodopvanglocaties opgezet. Eén daarvan is een enorme locatie op het evenemententerrein van Walibi bij Biddinghuizen, gemeente Dronten. Op het gras zijn tentenpaviljoens neergezet waar in totaal 1500 asielzoekers terechtkunnen.
"Daar zitten nu mensen uit Syrië en Afghanistan, de landen waar veel vluchtelingen vandaan komen", vertelt burgemeester Jean Paul Gebben. "Noodlocaties zoals deze zijn de reden dat Ter Apel nu niet meer de problemen heeft die er in het verleden waren."
Maar nu het evenementenseizoen begint, moeten die paviljoens worden opgedoekt. 15 maart moet de laatste asielzoeker het terrein verlaten. Het terrein is elk jaar decor voor bekende festivals als Defqon en Lowlands.
Over een vervangende locatie binnen de gemeente is niet nagedacht, zegt de burgemeester. "Wij hebben hier al een asielzoekerscentrum waar we 300 extra mensen opvangen. We hebben aangegeven wat we wel kunnen doen, we lossen niet de problemen van het land op."
Kijk nou eens naar wat wél kan. Als je creatief bent dan kan er een heleboel. Maar je moet wel durven.
Heel veel nieuwe plekken dus, terwijl het de afgelopen tijd extra duidelijk werd hoe lastig het kan zijn om die plekken te vinden. Wellicht dat de nieuwe spreidingswet gaat helpen, maar vooralsnog moet staatssecretaris Eric van der Burg het zonder doen. De wet ligt nog voor advies bij de Raad van State, voordat hij naar de Tweede Kamer gaat.
Maar ook voordat de wet in werking is getreden, kunnen gemeenten en provincies ermee aan de slag, zegt Schaap. "Het is al duidelijk wat er ongeveer van de provincies verwacht wordt. Ga nu aan de slag. Maak plannen voor de langere termijn en ook vooral voor de korte termijn: crisisnoodopvang, locaties, noodopvang."
Ook de burgemeester van Dronten pleit ervoor om de schouders eronder te zetten. "Kijk nou eens naar wat wél kan. Als je creatief bent dan kan er een heleboel. Maar je moet wel durven."
Kinderen op stoelen
SP-Kamerlid Jasper van Dijk vindt het tekort "zeer verontrustend". "Het betekent dat de staatssecretaris een gigantisch probleem heeft. We hebben vorig jaar de ellende gezien met de mensen die op de grond moesten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel." Als er niks gebeurt dan gaat zich dat herhalen deze zomer, vreest Van Dijk. "Weer mensen op de grond, weer kinderen op stoelen, weer ellende. De regering heeft een groot probleem."
Zijn collega VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans ziet maar één oplossing. "We zien eigenlijk steeds weer opnieuw dat we tegen problemen aan lopen omdat de instroom zo hoog is. Nu ontstaan er mogelijk in de loop van het jaar nieuwe tekorten in de opvang, dus dat betekent dat die instroom echt omlaag moet."
Dat de spreidingswet maar niet van de grond komt, noemt Van Dijk "zo langzamerhand een gênante vertoning, omdat de coalitie tot op het bot verdeeld is over het asielbeleid". "Dit kabinet presteert helemaal niets op asielbeleid", aldus Van Dijk.
Staatssecretaris Van der Burg zegt ervan uit te gaan dat gemeentes niet zullen wachten op de spreidingswet. "Ik ben in gesprek met allerlei gemeentes. Heel veel gemeentebesturen zullen zeggen: we wachten niet tot het juridisch is geregeld."
