Met spoed bijna 4700 extra opvangplekken nodig voor minderjarige asielzoekers

Er dreigt een groot tekort aan opvangplekken voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv'ers), blijkt uit cijfers van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en voogdijorganisatie Nidos.

Het COA brengt de jongeren onder op locaties met een grootte van 50 tot 100 plekken zolang hun asielaanvraag nog loopt en zegt dit jaar bijna 2400 plekken extra nodig te hebben. Nidos vangt ze op in woningen als ze mogen blijven in Nederland; de stichting heeft er nog eens ruim 2300 nodig.

In totaal zijn er dit jaar nog bijna 4700 extra plekken voor deze jongeren nodig, bijna 1,5 keer zoveel als het aantal plekken dat deze groep nu heeft. Met name in de provincies Zuid-Holland en Noord-Holland is de opgave nog groot. In Noord-Holland moeten er dit jaar nog 996 extra plekken bij voor beide organisaties samen, in Zuid-Holland zijn dat er gecombineerd 1327.

Op deze kaarten is te zien hoeveel plekken er per provincie bij moeten:

Afgelopen jaar vroegen 4200 alleenstaande jongeren asiel aan in Nederland, twee keer zoveel als in 2021. Het ministerie van Justitie verwacht dit jaar ongeveer 5000 jongeren. "Vorig jaar maakte 80 procent van deze groep grote kans op een verblijfsvergunning", zegt COA-bestuurder Joeri Kapteijns. "En dus zijn er hard nieuwe opvangplekken nodig."

Spreidingswet pas volgend jaar van kracht

Tot de nieuwe spreidingswet volgend jaar van kracht wordt, mogen gemeentes zelf kiezen of ze opvang voor deze jongeren willen aanbieden of niet. De gemeente die voor huisvesting tekent, moet er ook voor zorgen dat er onderwijs is voor deze groep.

"Onderwijs is een grote zorg", zegt COA-bestuurder Kapteijns. Een groep van 80 jongeren betekent drie tot vier extra schoolklassen. "Uiteindelijk lukt het wel om iedereen op school te krijgen, maar soms duurt dat weken of maanden."

Ook speelt de beeldvorming rond deze groep een rol, stelt Kapteijns. "Het idee bestaat toch dat ze overlast veroorzaken." Dat beeld klopt volgens hem niet. "In het verleden zijn er weleens incidenten geweest, maar over het algemeen gaat het juist goed."

Tijdelijke locaties

Al in oktober heeft staatssecretaris Van der Burg de provincies - die toezicht houden op de huisvesting van statushouders - gevraagd of ze per provincie 25 tot 30 Nidos-locaties konden opleveren. Dat heeft nauwelijks tot iets geleid, zegt Van der Burg. Het COA zegt dat er wel gemeentes zijn die vastgoed hebben aangeboden, maar dat gebeurt "nog te weinig".

Dit jaar zijn er zeker vijftig nieuwe COA-opvanglocaties nodig. Afgelopen jaar opende het COA 35 nieuwe locaties, maar er gingen ook veel tijdelijke locaties dicht. Half maart verwacht het COA daardoor al een tekort van 200 opvangplekken.

Zes, zeven keer verhuizen

Grofweg de helft van de jongeren zonder verblijfsvergunning verblijft op een tijdelijke locatie, die daar vaak niet echt geschikt voor is volgens hulpverleners. In een hotel zitten ze alleen op een kamer en er zijn geen ruimtes voor gemeenschappelijke activiteiten. Soms verblijven ze ook op een locatie bij een gewoon asielzoekerscentrum (azc) of op een andere locatie waar ze met volwassenen zitten. Er is minder toezicht en minder psychische begeleiding.

De tijdelijke locaties blijven vaak maar kort open. Daardoor verhuizen de jongeren vaak. Met zeventien jaar en negen maanden moet een alleenstaande bovendien doorstromen naar een gewoon azc. Die maatregel uit de asieldeal is onlangs weer verlengd.

Mustafa Bostan (18) uit Syrië verhuisde zes keer en verhuist binnenkort een zevende keer sinds hij twee jaar geleden alleen naar Nederland kwam. "Het was voor mij een beetje moeilijk om elke keer een nieuwe school, nieuwe docent, nieuwe mentor en nieuwe vrienden te leren kennen. Ik heb geen familie om mij te helpen. Ik spreek de taal niet dus dat maakt het ook moeilijk. Ik voelde me eenzaam."

Voorkomen dat kinderen weer op stoelen slapen

"Als er continu met je gesleept wordt, dan heb je het gevoel dat je nergens welkom bent", zegt Saskia Sliedrecht, gz-psycholoog die veel met deze groep werkt. "Deze jongeren hebben geen ouders met wie ze problemen kunnen relativeren. Het systematisch ontwortelen zorgt ervoor dat ze zich niet meer durven te hechten."

Sliedrecht: "Als Nederlandse ouders kinderen zouden behandelen zoals deze jongeren behandeld zijn - ze nachten op een stoel laten slapen, ze onvoldoende eten of drinken geven, ze daarna steeds maar van hot naar her verhuizen en van school naar school verplaatsen - dan zou dat kindermishandeling zijn en zou Jeugdzorg het hier overnemen."

De wachtlijst van Nidos is inmiddels gegroeid tot 174. Deze jongeren - die al weten dat ze mogen blijven in Nederland - moeten daardoor steeds langer in de asielopvang blijven. "Het betekent dat ze niet kunnen beginnen met hun leven", zegt Tanno Klijn, bestuurder van Nidos.

Als de COA-locaties vol raken, blijven jongeren langer in Ter Apel. Daar brachten afgelopen zomer alleenstaande minderjarige vreemdelingen de nacht door op een stoel. Op dat moment verbleven er meer dan 300 amv'ers in het aanmeldcentrum, bijna zes keer zoveel als er officieel plek voor is (55). Dat aantal is nu teruggebracht naar ongeveer 100, zegt Kapteijns, "maar we moeten echt voorkomen dat er dit jaar weer kinderen op stoelen moeten slapen".