Richten boeren hun hoop ten onrechte op stikstof-innovaties?
Hoewel veel innovatieve oplossingen voor de agrarische sector er op papier misschien veelbelovend uitzien, in de praktijk vallen ze tegen. Boerenorganisaties putten hun hoop juist uit die innovaties en willen meer tijd voor hun stikstofreductie. Ook de minister wil ernaar kijken - mits juridisch houdbaar.
De uitstoot van ammoniak door de veehouderij is verreweg de grootste bron van stikstofneerslag in Nederland. Die moet omlaag, en dat betekent dat minister Christianne van der Wal van Stikstof en Natuur het onteigenen van boeren overweegt. Maar, zo hopen boeren, dat is wellicht niet nodig als het kabinet investeert in innovaties.
Plas en poep
Gerard Migchels doet in Wageningen onderzoek naar verschillende agrarische vernieuwingen en coördineert daarnaast een netwerk van 110 boerderijen waar ze testen hoe de uitstoot van ammoniak en methaan omlaag kan. "De meest voor de hand liggende aanpassing is minder stikstof geven aan de koeien", zegt hij. "Dat betekent minder eiwit. Elke gram minder eiwit in het voer is één procent minder ammoniakuitstoot."
Maar vanuit een deel van de sector wordt vooral gehamerd op technische innovaties als emissie-arme stalvloeren, waarmee poep en plas van de koe gescheiden wordt opgevangen. Migchels: "We meten die onder optimale omstandigheden en daar komt dan een resultaat uit: een emissiefactor. Maar nu blijkt in de praktijk dat er toch meer uitstoot is dan onder die optimale omstandigheden. De vloer levert niet wat hij in potentie zou kunnen leveren."
Op deze proefboerderij van de Wageningen Universiteit verzamelt en analyseert praktijkonderzoeker Gerjan Hilhorst data over vee, bodem en gewassen. In de video hieronder kijkt Nieuwsuur uitgebreid naar de theorie en de praktijk van innovaties.
Die uitstoot van emissiearme stallen onder optimale omstandigheden, is ook in de regelgeving beland. Op basis daarvan hebben provincies vergunningen verleend aan boeren. Maar milieuorganisaties hebben rechtszaken aangespannen tegen provincies. Zij zeggen: die vergunningen van sommige boeren zijn niet geldig, want de stallen werken minder goed dan gedacht.
De rechter heeft de milieuorganisaties in het gelijk gesteld. Zo zette de rechtbank in Overijssel een streep door 29 vergunningen van boeren. De Raad van State, de hoogste rechter in Nederland, komt dit najaar met een uitspraak over een vergelijkbare zaak in de provincie Utrecht, waarbij acht Utrechtse veehouders hun vergunning kwijtraakten omdat niet overtuigend is aangetoond dat de emissiearme stallen wel écht de uitstoot verminderen.
Als de Raad van State die mening onderschrijft, kan dat flinke gevolgen hebben: zo'n 1 op de 5 Nederlandse melkveehouderijen heeft een emissiearme stalvloer.
"Met auto's vinden we het heel logisch dat wij eens in de zoveel tijd kijken of die auto nog doet wat ie moet doen", zegt Migchels. "Wij werken nu aan een soort apk-keuring voor stallen om te weten wat je moet doen om zo'n moderne vloer zo goed mogelijk te laten werken."
Voor Frits van der Schans, die bij adviesbureau CLM adviseert op het terrein van duurzame landbouw, is de oplossing eenvoudig: niet met een maximum rendement rekenen van de innovatieve techniek, maar met een lagere. "Op die manier voorkom je teleurstellingen in de toekomst."
Minder CO2
Omdat de situatie met de innovatieve stalvloeren ingewikkeld is, kijken ze op de proefboerderij ook naar andere maatregelen. Naast minder eiwit in het voer ook naar het verdunnen van mest en koeien vaker in de wei zetten. "Als koeien in de wei lopen, dan blijft plas en poep van elkaar gescheiden en heb je minder ammoniakuitstoot", legt Migchels uit.
En dan zijn er ook nog oplossingen die andere problemen met zich meebrengen, op het gebied van water, klimaat en energie. "Technieken die op het bedrijf extra energie en water kosten, maar waarmee we in de keten energie kunnen besparen. Als je zelf kunstmest produceert en het hoeft niet uit de fabriek te komen, levert dat minder CO2 op. Zo kun je in de hele keten energie besparen", zegt Van der Schans.
Al zal alleen innovatie niet voldoende zijn, vreest hij. Want technologische oplossingen die nu in ontwikkeling zijn en veelbelovend lijken, zijn niet binnen acht jaar bij al die boerenbedrijven geïnstalleerd. "Tien tot vijftien jaar heb je minimaal nodig. En voor alle bedrijven wellicht wel twintig jaar."
De oplossing voor de stikstofcrisis kan alleen van meerdere kanten komen, denkt milieuwetenschapper Raoul Beunen. Innovatie alleen is niet voldoende. "De afgelopen vijftien jaar werd er ook al gevraagd om ruimte voor innovatie. Dan zou het wel goed komen. Maar als we terugkijken heeft dat bijna niets opgeleverd. Dus in die zin is het slim om nu echt iets anders te doen", zegt Beunen.
