Epidemiologen: effectiviteit maatregelen afhankelijk van wat mensen doen
De aangekondigde coronamaatregelen van het demissionaire kabinet moeten het aantal nieuwe besmettingen en het aantal ziekenhuisopnames afremmen. Maar of ze ook echt zullen werken is moeilijk te voorspellen, zeggen experts. Opnieuw komt het aan op gedrag: de maatregelen zullen vooral goed moeten worden opgevolgd om effect te zien.
De aangekondigde avondlockdown geldt vanaf morgen en duurt duurt van 17.00 tot 05.00 uur. Horeca, 'niet-essentiële' winkels, bioscopen en theaters, musea, pretparken en sportscholen moeten in die tijd dicht. Ook mag er vanaf 17.00 uur geen amateursport meer worden beoefend.
Scholen blijven wel open, maar basisschoolleerlingen vanaf groep 6 en middelbare scholieren moeten straks in de gang een mondkapje dragen. Leerlingen jonger dan 12 jaar met milde neusverkoudheid en een snottebel moeten thuisblijven en zich laten testen.
Dat de verspreiding van het virus moeilijk te voorspellen is, komt voor een groot deel doordat ons gedrag zo moeilijk te voorspellen is.
Epidemioloog Frits Rosendaal van het Leids Universitair Medisch Centrum is te spreken over de timing van de persconferentie. "Ik vind het goed dat ze niet hebben gewacht op het effect van de laatste maatregelen, die pas later zichtbaar worden. Het omlaag halen van het R-getal is het streven. Hoe sneller je onder de 1 komt, des te korter maatregelen nodig zijn."
Maar nu komt het dus op ons aan, zegt Rosendaal: de effectiviteit van de nieuwe regels staat of valt met hoe die worden nageleefd. "Ik ben altijd onaangenaam verrast als ik burgemeesters hoor zeggen dat de handhaving ervan niet kan. Of het gaat werken, ligt voor een groot gedeelte bij werkgevers die hun personeel echt thuis laten werken en lokale autoriteiten die hun verantwoordelijkheid nemen."
Gedrag (en dus virus) moeilijk te voorspellen
Epidemioloog Quirine ten Bosch van de Wageningen Universiteit beaamt dit. "Dat de verspreiding van het virus moeilijk te voorspellen is, komt voor een groot deel doordat ons gedrag zo moeilijk te voorspellen is. Het zijn uiteindelijk de contacten die ervoor zorgen dat het virus zich verspreidt. Rutte zei dat hij de contacten met 20 procent wil terugbrengen, maar of dit daartoe leidt?"
Ten Bosch rekent voor wat de uitwerking is van een vermindering van ongeveer 16, 20 of 25 procent van het aantal contacten op het aantal besmettingen:
Epidemioloog Mirjam Kretzschmar van het UMC Utrecht ziet wel een duidelijk idee achter de maatregelen. "Het vervroegen van sluitingstijden kan echt wel meer resultaat opleveren. Epidemiologisch gezien zou het ook geholpen hebben als de contacten op school werden teruggebracht, maar dat is maatschappelijk onwenselijk en zorgt voor veel onrust."
"Daarbij moet je je ook realiseren dat ouders niet allemaal thuisblijven als de scholen dichtgaan", vult Ten Bosch aan. "Welke kinderen gaan er bijvoorbeeld naar opa en oma? Dan kunnen kwetsbare ouderen mogelijk ook weer aan het virus worden blootgesteld."
De maatregelen gelden vooralsnog voor drie weken, met een "weegmoment" op 14 december. De druk op de ziekenhuizen wordt er voorlopig hoe dan ook niet minder om, zegt Kretzschmar. "Binnen drie weken kun je nog niet veel effect op de ziekenhuisbezetting verwachten."
Boosters en meer onderzoek
LUMC-epidemioloog Rosendaal is minder somber over het verdere verloop van de epidemie. "Ik denk dat deze winter nog wordt ingezet op meer vaccineren en dat daarna de 2G-regel wordt ingevoerd", zegt hij. Wat er daarna gebeurt, is moeilijker te voorspellen, zegt Rosendaal; zo had de komst van de deltavariant ook grote invloed op het verloop van de pandemie. "Maar ik heb al eerder gezegd dat ik verwacht dat in de herfst en winter volgend jaar de maatschappij niet zozeer ontwricht zal zijn als nu. Het komt wel terug, maar we zullen er minder last van hebben. Dit is de laatste ruk waarin iedereen ermee in aanraking komt, en dan worden er steeds minder mensen ziek."
Kretzschmar van het UMC Utrecht zegt dat ook boostervaccinaties een gunstig effect kunnen hebben op het verloop van de pandemie. "Het zetten van boostervaccinaties moet zo snel mogelijk gebeuren. Het is goed om te versnellen voor de kwetsbare groepen."
"De vraag is ook hoe lang het duurt voordat de 1,2 miljoen ongevaccineerden met het virus in aanraking komen", zegt Ten Bosch tot slot. "Als wetenschapper wil je graag weten wat maatregelen gaan doen. Of je de contacten met 25 procent kunt verminderen of 'maar' met bijvoorbeeld 16 procent, daartussen zit een wereld van verschil. Het is gewoon onzeker hoe beleid zich in gedrag vertaalt."
