De afgelopen jaren is er veel gebeurd in Afghanistan. Deze zomer volgden de ontwikkelingen elkaar in rap tempo op, toen de Taliban de ene provinciestad na de andere in handen kregen. Zondag namen ze de macht over in Afghanistan. Daarmee zijn de Taliban terug, van eigenlijk nooit weggeweest.
We zetten de belangrijkste gebeurtenissen van de afgelopen twintig jaar in Afghanistan voor je op een rijtje.
11 september 2001: Aanslag op WTC en Pentagon
In de jaren 90 kregen de Taliban na een jarenlange oorlog de macht in handen in Afghanistan. Het fundamentalistische regime was heel streng. Zo werden boerka's verplicht, mochten meisjes niet meer naar school en werd muziek verboden.
Op 11 september 2001 vlogen vliegtuigen het World Trade Center in New York en het Pentagon in Washington in. Bijna 3000 mensen kwamen om. Vervolgens waren alle internationale pijlen op Afghanistan gericht. De aanslag was volgens de Amerikanen namelijk door terreurgroep Al-Qaida voorbereid in Afghanistan. Die groep stond toen onder leiding van Osama bin Laden. Het Taliban-regime bood Al-Qaida destijds onderdak.
Dit gebeurde er op die bewuste dag in september:
7 oktober 2001: De Amerikaanse invasie
De Verenigde Staten vroegen de Taliban herhaaldelijk om Bin Laden en zijn volgers aan hen uit te leveren, maar daar gaven ze geen gehoor aan. Aanleiding voor toenmalig president George W. Bush om over te gaan tot de invasie van Afghanistan. De Verenigde Staten voerden, samen met de Britten, meteen luchtaanvallen uit op Taliban-doelen en Al-Qaida-trainingskampen. Het was de start van Operatie Enduring Freedom.
Binnen enkele weken lukte het de Amerikanen om de Taliban te verdrijven. Op 13 november 2001 verliet de terreurgroep Kabul. Een kleine maand later, op 6 december, werd ook de stad Kandahar bevrijd van de Taliban. Osama bin Laden, waar de Verenigde Staten met man en macht naar zochten, wist te ontsnappen. Er kwam een overgangsregering onder leiding van Hamid Karzai.
2002: Ook Nederlanders naar Afghanistan
De NAVO steunde lidstaat Verenigde Staten op basis van artikel 5: een aanval op één van de lidstaten, is een aanval op alle lidstaten. Eind 2001 zette de NAVO een veiligheidsmacht op, de International Security Assistance Force (ISAF). Doel was om het overheidsgezag te herstellen en een veiligheidsapparaat op te bouwen (leger en politie).
Als NAVO-land deed ook Nederland mee aan die missie in Afghanistan. Er gingen militairen die kant op, maar ook F16's, andere voertuigen en materieel. Ook troepen van andere westerse landen vertrokken naar Afghanistan, waaronder uit Canada, Frankrijk en Duitsland.
2004: Grondwet en verkiezingen
Het doel van de buitenlandse mogendheden in Afghanistan was ook het invoeren van een democratisch systeem. Begin 2004 werd er een nieuwe grondwet aangenomen, gericht op een centrale regering. Op 9 oktober werden de eerste democratische presidentsverkiezingen gehouden in jaren. Circa 80 procent van de stemmen ging naar Karzai, die ook al de overgangsregering leidde. Hij begon daarmee aan een termijn van vijf jaar.
De eerste parlements- en lokale verkiezingen volgden een jaar later. Daarbij gingen er ook zetels naar vrouwen, iets wat onder het bewind van de Taliban ondenkbaar was.
2006: Nederlanders helpen bij wederopbouw
Nederland was, samen met andere buitenlandse troepen, ondertussen al jaren in Afghanistan om de veiligheid te waarborgen en te werken aan de wederopbouw. Ook trainden Nederlandse militairen het Afghaanse leger. In 2006 startte de missie Task Force Uruzgan. De Nederlandse militairen werden gestationeerd in Kamp Holland bij Tarin Kowt en in Kamp Hadrian in Deh Rawod. Die missie duurde tot 2010.
Ondertussen werd er nog steeds gevochten. Niet iedereen in Afghanistan accepteerde de aanwezigheid van buitenlandse mogendheden. Bij confrontaties kwamen militairen uit allerlei landen om, ook Nederlanders.
2009-2011: Meer militairen, Bin Laden dood
De toenmalig president van de Verenigde Staten, Barack Obama, besloot eind 2009 nog eens 30.000 militairen naar Afghanistan te sturen (ook wel de surge genoemd). Ze moesten onder meer het Afghaanse leger trainen. Dat was een belangrijk onderdeel van het plan om buitenlandse troepen terug te trekken: daar werd toentertijd namelijk al over gesproken.
De Amerikanen slaagden er twee jaar later in om Osama bin Laden te doden. Ze vonden hem uiteindelijk in een huis vlak bij de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. Hij werd ter plekke gedood en heeft een zeemansgraf gekregen.
2020: Akkoord en vredesbesprekingen
In februari 2020 sloten de Taliban een akkoord met de Verenigde Staten over het terugtrekken van de troepen uit Afghanistan, na verschillende onderhandelingsronden over verschillende jaren. Ze ontmoetten elkaar in Qatar. In het akkoord stond dat de VS en de NAVO zich voor 1 mei 2021 zouden terugtrekken. De Taliban moesten dan wel geweld tegen de VS en hun bondgenoten voorkomen, ook geweld door Al-Qaida.
In september 2020 begonnen de vredesonderhandelingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering in Doha, Qatar. Dat was een historisch moment: nooit eerder zaten de partijen met elkaar om de tafel. De gesprekken moesten een einde maken aan bijna twintig jaar oorlog, maar kwamen nooit serieus op gang. Een akkoord kwam er dus niet.
Onderstaande beelden werden gemaakt bij de vredesbesprekingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering:
April-mei 2021: Amerikanen en NAVO-troepen weg
Half april maakte de NAVO bekend alle militairen terug te trekken uit Afghanistan. Het ging daarbij om ongeveer 3000 Amerikaanse en 7000 NAVO-militairen, onder wie Nederlandse, die daar nog zaten. Door de jaren heen waren al veel militairen teruggekeerd naar hun thuisland. Het geweld heeft in negentien jaar tijd duizenden militairen en hulpverleners en tienduizenden burgers het leven gekost.
De terugtrekking begon op 1 mei, de troepen moesten voor 11 september weg zijn. Maar de Amerikaanse aftocht bleek sneller te gaan, zei president Biden begin juli.
Mei-augustus 2021: Opmars van de Taliban
In aanloop naar en tijdens de terugtrekking van de buitenlandse troepen, veroverden de Taliban razendsnel terrein. Begin augustus ging alles in een sneltreinvaart: de Taliban namen de ene na de andere provinciestad in. Vaak zonder enige vorm van tegenstand. Veel mensen vluchtten naar Kabul, dat op een bepaald moment nog de enige veilige haven leek.
Maar niet voor lang: op 15 augustus bereikten de Taliban de hoofdstad. Diezelfde dag probeerden veel Afghanen te vluchten, verliet president Ghani het land en begonnen andere landen met evacuaties van hun burgers.
Afghanistan is opnieuw in handen van de Taliban.
