De plannen (en plannetjes) van Prinsjesdag 2020: een overzicht

Het was een uitzonderlijke Prinsjesdag: geen koets, geen driewerf hoera in de Ridderzaal - überhaupt geen Ridderzaal - en heel veel mondkapjes. Zoals op zo veel gebeurtenissen dit jaar heeft het coronavirus ook op Prinsjesdag een stempel gedrukt. En dan was het ook nog eens de warmste derde dinsdag van september ooit gemeten.

Constanten die wel bleven: de hoedjestraditie, de troonrede en de Miljoenennota. En dus een flinke lading plannen, maatregelen en voorspellingen voor het komende jaar. We zetten de belangrijkste op een rij, natuurlijk met een slag om de arm in verband met de onvoorspelbaarheid van het coronavirus en de gevolgen daarvan.

NOS op 3 rekende de vele miljarden in de Miljoenennota terug tot kleinere bedragen:

Economie

Voor dit jaar wordt de sterkste economische krimp sinds de Tweede Wereldoorlog verwacht: 5 procent, gevolgd door een groei van 3,5 procent volgend jaar. Dat is iets beter dan verwacht, mede door investeringen uit het Wopke-Wiebes-groeifonds. Bij een tweede golf corona-besmettingen en bijbehorende maatregelen zal de krimp echter volgend jaar verder doorzetten.

Het CPB verwacht volgend jaar een werkloosheid van 5,9 procent; dat zijn 545.000 mensen. Dit jaar waren het er nog zo'n 395.000.

De koopkracht van een doorsnee huishouden stijgt volgend jaar met 0,8 procent. Normaal gesproken is het al onzeker of die koopramingen echt uitkomen, omdat ze geen rekening houden met veranderende (werk)omstandigheden. Dit jaar maakt de coronacrisis de onzekerheid nog eens groter.

Zorg

Het ministerie van Volksgezondheid is ruim 2 miljard euro kwijt aan bonussen voor het zorgpersoneel. Eerst krijgen zorgmedewerkers een bonus van 1000 euro, later nog eens eentje van 500. De extra bedragen zijn een manier om de zorgsector te bedanken voor de extra inspanningen tijdens de coronacrisis.

Uit de cijfers blijkt verder dat de coronacrisis dit en volgend jaar naar verwachting 6,7 miljard euro extra kost aan zorguitgaven. De totale zorguitgaven liggen volgend jaar rond de 90 miljard euro.

Tot slot krijgen de GGD's vanwege de coronacrisis dit jaar en ook volgend jaar 350 miljoen extra. Dat geld is voor de extra kosten die gemaakt worden voor onder andere het bron- en contactonderzoek. Koepelorganisatie GGD GHOR krijgt er dit jaar 126 miljoen extra bij en volgend jaar 100 miljoen.

Onderwijs

Het kabinet trekt 244 miljoen euro uit voor het onderwijs, om achterstanden weg te werken bij leerlingen en studenten die vertraging hebben opgelopen toen de scholen gesloten waren.

Verder wordt zo'n 450 miljoen euro uitgetrokken om het groeiend aantal leerlingen en studenten het hoofd te bieden, maar dat is niet bedoeld om de werkdruk te verlagen en tekorten tegen te gaan.

Het was al uitgelekt dat er voor de aanpak van het lerarentekort 32 miljoen euro beschikbaar wordt gemaakt. Onderwijsbonden reageren daar vandaag teleurgesteld op. Ze vinden het bedrag te laag en hadden gehoopt op meer structurele investeringen.

Wonen

Mensen die in een verhoudingsgewijs te dure sociale huurwoning zitten, krijgen alsnog eenmalig een huurverlaging van het kabinet. Vorig jaar was daar al op aangedrongen door belangenorganisaties, maar toen wilde het kabinet daar nog niet van weten.

Door de stap gaan ongeveer 260.000 huurders gemiddeld 40 euro huur per maand minder betalen. Dat geldt dus alleen voor huurders van een sociale huurwoning bij wie de huur te hoog is in verhouding tot hun inkomen.

Verder werd vandaag duidelijk dat het afschaffen van de overdrachtsbelasting voor starters op de woningmarkt geldt voor alle huizenkopers onder de 35, als ze maar zelf in het gekochte huis gaan wonen. Het voornemen om deze stap te nemen was al uitgelekt.

Justitie

Er komt extra geld voor het beschermen van de rechtsstaat. Het kabinet steekt hiervoor onder meer 141 miljoen euro in de bestrijding van de georganiseerde ondermijnende criminaliteit.

Als gevolg van de coronacrisis konden veel rechtszaken het afgelopen half jaar niet doorgaan. Hierdoor is een flinke achterstand opgelopen. Het kabinet heeft voor komend jaar 40 miljoen euro beschikbaar gesteld om die weg te werken.

Infrastructuur

Er komt volgend jaar extra steun voor het openbaar vervoer. Het kabinet trok dit jaar al 1,5 miljard euro uit om een groot deel van de teruggelopen inkomsten te compenseren. Volgend jaar komt daar nog eens 740 miljoen euro bij, bedoeld voor de eerste helft van het jaar. Er zit wel een voorwaarde aan de steun: de ov-bedrijven moeten weer financieel gezond worden.

Klimaat en energie

Vanaf volgend jaar wordt er een CO2-heffing ingevoerd om ervoor te zorgen dat de industrie aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord voldoet. Vanwege de coronacrisis heeft het kabinet besloten om tegelijkertijd veel zogeheten 'dispensatierechten' toe te voegen, de vrijgestelde uitstoot.

Het ministerie van Financiën verwacht dat de meeste bedrijven daardoor pas in 2024 iets van de CO2-heffing merken. De nationale CO2-heffing is een van de meest omstreden maatregelen uit het Klimaatakkoord.

Europa

Nederland staat volgend jaar voor 27,4 miljard euro garant voor het Europese coronaherstelfonds, waarover de EU-lidstaten in juli na nachtenlange onderhandelingen een akkoord bereikten. In totaal zit er 750 miljard euro in dat fonds. Dit artikel schreven we in juli over het herstelfonds.

Bedrijfsleven

Het was eerder al gepresenteerd en staat nu ook op de begroting: het Nationaal Groeifonds, of Wopke/Wiebes-fonds. Daarmee wordt er de komende vijf jaar jaarlijks vier miljard euro vrijgemaakt voor investeringen in ontwikkelingen die bijdragen aan groei en aan het halen van de klimaatdoelen van Parijs.

Defensie

De begroting voor defensie wordt groter. Het aandeel van defensie in het bruto binnenlands product stijgt naar 1,48 procent, nog ruim onder de norm van 2 procent die NAVO-lidstaten horen te betalen.

Koninklijk Huis

Het koningspaar krijgt volgend jaar meer geld. Hun gezamenlijke inkomen gaat volgend jaar naar 1.394.000 euro netto, 68.000 euro meer dan dit jaar. Ook de vergoeding voor personeel en materiële ondersteuning voor koning Willem-Alexander en Máxima stijgt, met 138.000 euro naar 5.718.000 euro volgend jaar.

Ook het toekomstige inkomen van kroonprinses Amalia wordt hoger dan eerder werd aangenomen. Zij heeft vanaf haar achttiende verjaardag, volgend jaar, recht op een jaarinkomen van 296.000 euro en een toelage van 1.338.000 euro voor personele en materiële uitgaven.