Trump: 'Geen Amerikaanse gewonden of doden, geen militaire reactie naar Iran'

Einde liveblog

Met de speech van Amerikaans president Donald Trump komt er een einde aan het liveblog.

In het onderstaande bericht leest u het laatste nieuws rond de spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten.

De-escalatie van het conflict

"Trump had een dubbele boodschap", zei correspondent Arjen van der Horst zojuist in het NOS Journaal. "Aan de ene kant had hij harde woorden voor Teheran. Het blijft volgens hem het grootste gevaar van de regio. Hij zal daarom harde sancties aan blijven houden tegen Iran. Tegelijkertijd horen we ook een Trump die probeert te de-escaleren", zegt Van der Horst.

De Amerikaanse president benoemde dat het erop lijkt dat Iran het bij deze aanval laat. Dat is volgens Trump goed voor de wereld. "Zo lijkt het er op dat beide landen de situatie proberen te de-escaleren", zei Van der Horst.

Reisadvies Iran aangepast, alle reizen geschrapt

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies voor Iran aangepast. "De veiligheidssituatie is onvoorspelbaar. Bent u in Iran? Bedenk dan of uw verblijf echt noodzakelijk is", aldus het ministerie. De aanpassing betekent dat alle geplande reizen naar Iran worden geschrapt, laat de brancheorganisatie in de reiswereld ANVR weten.

Op dit moment gaan er volgens de ANVR niet veel mensen naar Iran, omdat het nu niet het seizoen is. "We verwachten niet dat er nu heel veel mensen georganiseerd heen gaan. Het gaat hoogstens om een handjevol mensen - als er al mensen zitten." Wie van plan was om naar Iran te reizen moet contact opnemen met het reisbureau, dan wordt het geld teruggegeven.

Het grootste deel van Iran is nu oranje gekleurd op een kaart van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het ministerie raadt aan "alleen noodzakelijke reizen" uit te voeren. Eerder was het gebied geel ('let op, veiligheidsrisico').

Voor de delen van Iran die grenzen aan Irak, Afghanistan en Pakistan gold al een negatief reisadvies. Dat blijft van kracht.

Nu geen militaire reactie tegen Iran

De VS zal nu geen verdere militaire acties tegen Iran ondernemen, zei Trump zojuist tijdens de persconferentie in het Witte Huis. Hij zegt dat de VS klaar is "om vrede te omarmen met iedereen die het zoekt". De Amerikaanse president beantwoordde na de verklaring geen vragen van de bijeengekomen pers.

"Tot slot willen we de mensen en leiders in Iran zeggen dat we willen dat ze een geweldige toekomst hebben, een die je verdient", zei Trump afsluitend. "Een van welvaart en harmonie."

Opnieuw dreigende woorden rond kernwapens

De persconferentie van Trump begon met een aankondiging dat Iran tijdens zijn presidentschap "nooit nucleaire wapens zal hebben". "De jacht van Iran naar kernwapens bedreigt de beschaving." Om Iran het zwijgen op te leggen zal de VS verder zoeken naar opties om Iran economisch sancties op te leggen.

Europa, China, Rusland en andere landen moeten wat hem betreft van de nucleaire deal met het land wegblijven. "We moeten allemaal samenwerken om een deal met Iran te sluiten die de wereld veiliger en vrediger maakt

'Geen Amerikaanse doden of gewonden'

"Ik denk dat de Amerikaanse bevolking blij mag zijn. Er zijn geen Amerikaanse doden of gewonden gevallen tijdens de aanval van Iran", zei Amerikaans president Donald Trump zojuist tijdens een persconferentie in het Witte Huis. "Al onze soldaten zijn veilig, en er is minimale schade aan onze bases." Ook zijn er op de bases van de Amerikanen geen Iraakse doden gevallen.

"Het waarschuwingssysteem werkte goed", zei Trump tijdens zijn eerste publieke reactie na de raketaanval. Ook zei hij dat de dreiging van Iran af lijkt te nemen.

Boris Johnson belde vanmiddag met Trump

Brits premier Boris Johnson heeft vanmiddag gebeld met Amerikaans president Donald Trump. "Ze spraken over de-escalatie en de nood aan een diplomatieke oplossing voor deze crisis", zei een woordvoerder van Johnson. De twee heren hebben afgesproken om contact te houden.

De Amerikaanse president laat op dit moment op zich wachten. Hij zou rond 17.00 uur een verklaring afleggen, maar vooralsnog heeft hij zich niet laten zien.

'Iran raakte opzettelijk geen Amerikaanse troepen'

Bij Amerikaanse en Europese regeringsbronnen wordt gedacht dat Iran bij de raketaanvallen van vannacht opzettelijk Amerikaanse militaire slachtoffers vermeden heeft. Zo wilden ze verdere escalatie van het conflict vermijden, meldt persbureau Reuters.

Het is nu aan Amerikaans president Donald Trump om te reageren. Doordat er geen slachtoffers gevallen zijn kan hij er nu voor kiezen om te de-escaleren. Rond 17.00 uur wordt er meer duidelijk. Dan reageert Trump voor het eerst in persoon. De speech in het Witte Huis kunt u hier zien.

Turkije en Rusland bang voor instabiliteit

In een gezamenlijke verklaring pleiten Rusland en Turkije opnieuw voor de-escalatie in de regio. De landen vrezen voor verdere instabiliteit, en zeggen dat diplomatie voorrang moet krijgen. Het statement kwam er na een bilateraal overleg tussen Turks president Erdogan en Russisch president Poetin. "We zullen er alles aan doen om de regio niet te laten verdrinken in bloed en tranen", voegde Erdogan aan het statement toe.

Wat we op dit moment weten

Wereldwijd is de Iraanse raketaanval van op Amerikaans bases in Irak veroordeeld. Vanuit Iran zijn er vannacht vijftien raketten afgevuurd op twee Amerikaanse luchtmachtbases. De Iraanse staatstelevisie meldt dat er 80 Amerikaanse doden zijn, volgens de laatste berichten van het Pentagon is er geen enkele Amerikaan gedood.

Amerika-correspondent Arjen van der Horst noemde de aanval "een hele kleine militaire actie van Iran". De vraag is nu of Washington dit ook zo zal interpreteren. Het kan zijn dat dit als actie voor de eigen bühne in Iran geduid wordt. "Als dat het geval is, en dat gaan we vandaag horen van president Trump, dan zouden ze kunnen besluiten: laten we het hierbij houden en het niet verder laten escaleren."

Volgens correspondent Daisy Mohr is Iran niet uit op verdere escalatie. "Dit was een vergeldingsactie. We hebben van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken vanochtend al gehoord dat ze niet uit zijn op een regelrechte oorlog of een volledige escalatie, maar dat ze wel moesten reageren op wat er is gebeurd met generaal Soleimani."

Om 17.00 uur weten we na de toespraak van Trump meer over het Amerikaans standpunt.

Trump reageert vanmiddag

Amerikaans president Donald Trump zal vanmiddag om 17.00 uur Nederlandse tijd reageren op de aanval. Zijn laatste reactie dateert van 11 uur geleden, dat was op Twitter. Hij zei toen dat alles op dat moment goed ging.

De toespraak die hij vanmiddag vanuit het Witte Huis houdt is live op NOS.nl te volgen.

Geen debat in Tweede Kamer

Een deel van de Tweede Kamer wilde het kerstreces onderbreken om nog deze week een debat te houden over de situatie in het Midden-Oosten. Maar dit verzoek, van regeringspartij D66, haalde net geen meerderheid: de helft van de Kamer was voor, de helft tegen. Van de regeringspartijen was alleen D66 voorstander.

De Tweede Kamer is nog tot en met maandag 13 januari met reces.

NAVO

Secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO veroordeelt de raketaanvallen van Iran. Opnieuw roept hij Iran op om zich te onthouden van verder geweld.

Nederlandse militairen in Irak mogelijk verplaatst

Vanwege de gespannen situatie worden mogelijk Nederlandse militairen in Irak verplaatst. "Om veiligheidsredenen houden we rekening met verplaatsingen van Nederlandse militairen in het operatiegebied'", zegt het ministerie van Defensie. Eerder werd al bekend dat de Nederlandse trainingsmissie in Noord-Irak is stilgelegd en dat ook het trainen van Iraakse commando's in Bagdad is opgeschort. Maar toen waren er nog geen plannen over het verplaatsen van militairen.

In totaal zijn er zo'n vijftig Nederlandse militairen in Irak, veertig in de noordelijke stad Erbil en tien in Bagdad. Defensie wil verder niet veel kwijt. Het ministerie wil bijvoorbeeld ook niet zeggen waar de Nederlanders dan mogelijk naar toe gaan. Maar als er inderdaad verplaatsingen komen, worden volgens Haagse bronnen de meeste Nederlanders waarschijnlijk binnen Irak verplaatst en mogelijk enkele naar Jordanië.

Gisteren verplaatste Duitsland ook al een deel van zijn militairen naar Jordanië (en Koeweit). Ook andere landen, zoals Canada, Roemenië en Kroatië, halen hun troepen deels weg uit Irak.

Minister Blok: 'We streven naar kalmte'

Nederland veroordeelt de Iraanse aanvallen op legerbases waar troepen van de anti-IS-coalitie gehuisvest zijn, waaronder Nederlanders, zegt minister Blok van Buitenlandse Zaken in een reactie. "Het gebruik van ballistische raketten door Iran is zeer zorgelijk. We zijn opgelucht dat er geen sprake lijkt van slachtoffers. De in Irak gevestigde Nederlandse troepen zijn in veiligheid en ongedeerd."

Blok zegt dat Nederland blijft inzetten op de-escalatie. "We streven naar kalmte en het verminderen van spanningen." De minister is vandaag in Brussel om dit te bespreken met EU-buitenlandchef Josep Borrell. Blok: "De afgelopen dagen belde ik met collega-ministers uit Irak, Saoedi-Arabië en Oman om de noodzaak van de-escalatie te benadrukken. Iran staat bovenaan de agenda tijdens het ingelaste overleg met mijn Europese collega's in Brussel vrijdag."

Wat weten we over de situatie in Iran?

Reactie Iraakse premier

Volgens de Iraakse premier Abdul-Mahdi zijn er bij de Iraanse aanval vannacht in Irak geen Iraakse slachtoffers gevallen. Op Twitter zegt hij dat hij ook geen officiële berichten heeft ontvangen over eventuele Amerikaanse slachtoffers.

Iran liet premier Abdul-Mahdi kort na middernacht weten dat "het Iraanse antwoord" op de liquidatie van generaal Soleimani eraan kwam of al bezig was, aldus de premier in zijn verklaring. Ook kondigde Iran aan dat het doelen zou aanvallen waar Amerikaanse troepen aanwezig waren. Maar welke doelen dat precies zouden zijn, kreeg de Iraakse premier naar eigen zeggen niet te horen.

De premier voegt toe dat Irak zich blijft inspannen om verdere escalatie te voorkomen. Ook roept hij iedereen op om zich aan internationale verbonden te houden en om Irak te helpen bij het beheersen van "deze ernstige crisis, die Irak, de regio en de wereld bedreigt".

Spanje verplaatst troepen deels naar Koeweit

Spanje heeft een deel van zijn troepen weggehaald uit Irak. Militairen die zich in risicovolle gebieden bevonden, zijn overgeplaatst naar Koeweit. Gisteren verplaatste Duitsland ook al een deel van zijn militairen, naar Koeweit en Jordanië. Ook andere landen, zoals Canada, Roemenië en Kroatië, halen hun troepen deels weg uit Irak.

Het Iraakse parlement nam dit weekend een motie aan waarin staat dat alle buitenlandse troepen het land moeten verlaten, maar die motie is niet bindend. Het Nederlandse kabinet heeft ten opzichte van maandag nog geen nieuw standpunt ingenomen. Toen maakte het bekend dat het de Nederlandse troepen voorlopig niet terugtrekt, maar dat de militaire trainingsmissie in Irak wel is opgeschort vanwege de verslechterde veiligheidssituatie.

Dialoog

Het gebruik van wapens in Iran, Irak en de rest van de regio moet per direct stoppen om ruimte te bieden voor dialoog. Dat zei Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen vanmorgen na een vergadering met het college van EU-commissarissen in Brussel.

Josep Borrell, EU-buitenlandchef en vicevoorzitter van de Europese Commissie, riep na datzelfde overleg op om een einde te maken aan "de spiraal van geweld".

'Het zou goed kunnen dat dit het nu was'

Wat gaan de VS en Iran nu doen? En waarom kozen de Iraniërs voor een aanval op de militaire bases Ain al-Asad en in Erbil? Lees erover in dit artikel.

KLM vliegt voorlopig niet boven Irak en Iran

Dat heeft de luchtvaartorganisatie besloten in een veiligheidsoverleg naar aanleiding van de onrust in het gebied. Een tiental vluchten richting Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten wordt omgeleid. De vliegtuigen zijn daardoor zo'n 10 tot 12 minuten langer onderweg, zegt een woordvoerder van KLM.

Vannacht vuurde Iran raketten af op twee militaire bases in Irak, als vergelding voor de liquidatie van generaal Soleimani vorige week door de Amerikanen. Het is nog onduidelijk wat de schade is.

'Roekeloos en gevaarlijk'

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Dominic Raab veroordeelt de Iraanse aanval en dringt er bij Iran op aan om deze "roekeloze en gevaarlijke aanvallen" niet te herhalen en in plaats daarvan naar de-escalatie te streven. Volgens Raab zouden IS en andere terroristische groeperingen baat hebben bij een oorlog in het Midden-Oosten.

'Oorlogsdag'

Midden-Oosten-correspondent Daisy Mohr is bij de voormalige Amerikaanse ambassade in Teheran. In 1979 werden daar 52 Amerikaanse diplomaten gegijzeld, gedurende meer dan veertien maanden. "De oude ambassade is nu een museum voor anti-Amerikaanse kunst", vertelt Mohr. "Het is een anti-Amerikaans symbool in Iran. Vandaag zijn er ook al bezoekers. Zij vertelden mij dat ze speciaal waren gekomen omdat het vandaag oorlogsdag is."

Schrikreactie op beurzen

Economieredacteur André Meinema ziet een schrikreactie op de beurzen, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "In Azië daalden de koersen vannacht na de aanvallen met zo'n 1,6 procent." In Europa zijn de beurzen net open. "Daar is de reactie wel negatief, maar met een half procentje verlies iets gematigder."

De olieprijzen zijn opnieuw gestegen, vertelt Meinema, tot 69 dollar. "En dat zie je meteen terug in de koers van oliegerelateerde bedrijven, zoals Shell."

'VS moet weg uit regio'

De Iraanse ayatollah Khamenei zegt dat Amerikaanse troepen de regio moeten verlaten. De VS, Israël en het "arrogante systeem", waarmee hij naar het westen verwijst, zijn de vijanden van Iran, volgens Khamenei. De Iraanse leider ziet niets in het hervatten van nucleaire gesprekken met de VS. Volgens hem zou dat "de weg vrijmaken" voor Amerikaanse dominantie. Hij noemt de raketaanvallen een "klap in het gezicht" van de VS.

Veiligheidsoverleg KLM

KLM overlegt momenteel over vluchten van de luchtvaartmaatschappij boven Irak en Iran, naar aanleiding van de raketaanvallen in Irak vannacht. Volgens een woordvoerder zou er vanmorgen één vlucht die kant op gaan.

Eerder vanochtend stortte een Oekraïens passagierstoestel neer bij de Iraanse hoofdstad Teheran. Volgens Iraanse staatsmedia kwam dat door technische problemen bij het opstijgen. Waarschijnlijk heeft geen van de 176 passagiers de crash overleefd.

'Mislukt'

Oud-legerofficier Peter Wijninga, defensiespecialist bij het Haags Centrum voor Strategische Studies, hecht weinig waarde aan de Iraanse bewering dat er tachtig Amerikaanse doden zijn gevallen.

"Ik ben benieuwd hoe Iran die doden heeft geteld van zo'n afstand", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Ik denk dat je meer naar de Amerikaanse lezing moet luisteren. De Amerikanen moeten daar ook over rapporteren."

Wijninga denkt dat de Iraniërs plekken hebben uitgekozen waar de kans op slachtoffers het grootst is. "Dat schijnt mislukt te zijn. Ik ga ervan uit dat bunkers absoluut niet geraakt zijn."

'Er ontstond meteen paniek'

Raheil Aziz woont op zo'n 8 kilometer afstand van de militaire basis in Erbil, waar Iran vannacht raketten op afvuurde. De Koerdische Nederlander geeft daar leiding aan het Holland Business Center.

Aziz werd vannacht wakker van een "keiharde knal", vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Er ontstond meteen paniek, niemand kon meer rustig gaan slapen. We wisten natuurlijk dat Iran met een vergeldingsactie zou komen. Enkele minuten na de knal zagen we op Facebook, dat hier massaal wordt gebruikt, dat het om Iraanse raketten ging."

Volgens Aziz gaat het normale leven in Erbil nu gewoon door, maar zijn mensen wel in shock. "We weten niet of er nog meer raketten gaan volgen. En nu was het op de militaire basis, maar het zou ook zomaar kunnen dat zoiets in de stad Erbil gebeurt."

Politieke reacties

Amerikaanse militairen in het Midden-Oosten

In het Midden-Oosten zijn tienduizenden Amerikaanse militairen gestationeerd, onder wie zo'n 6.000 in Irak.

D66 wil debat

Coalitiepartij D66 wil nog deze week een debat voeren over de situatie in Irak. Als de partij daar een meerderheid voor krijgt, betekent dat dat het kerstreces van de Tweede Kamer wordt onderbroken. Deze vergadervrije periode duurt eigenlijk nog tot en met maandag 13 januari.

Vrijdag is er een overleg van Europese ministers van Buitenlandse Zaken over de actuele situatie in Iran en Irak. D66-Kamerlid Sjoerdsma wil dat de Tweede Kamer voor die tijd met minister Blok over de kwestie debatteert.

Correspondenten Daisy Mohr (Midden-Oosten) en Arjen van der Horst (VS) over de Iraanse aanval

Nederlanders op basis Erbil ongedeerd

Op de militaire basis in Erbil, een van de twee doelen van de Iraanse raketaanval van vannacht, zijn zo'n veertig Nederlanders gestationeerd. Het Nederlandse ministerie van Defensie laat weten dat zij allemaal ongedeerd zijn.

Vergelding

De aanval van Iran op de twee luchtmachtbases in Irak vannacht was een vergeldingsactie. De Iraanse Revolutionaire Garde reageerde daarmee op de liquidatie van generaal Soleimani. Hij werd afgelopen vrijdag gedood bij een Amerikaanse drone-aanval in Irak.

Lees hier al onze eerdere artikelen over de escalatie van de spanningen tussen de VS en Iran.

Onduidelijkheid over slachtoffers

Volgens de Iraanse staatstelevisie zijn er minstens tachtig Amerikanen gedood bij de aanval in Irak. Ook zou er grote schade zijn toegebracht aan Amerikaans materieel.

Dat is iets heel anders dan wat de Amerikanen zelf zeggen, aldus VS-correspondent Arjen van der Horst. "Volgens het Pentagon zijn er aan Amerikaanse zijde geen slachtoffers gevallen. Zij zeggen dat het erop lijkt dat de Amerikaanse militairen genoeg tijd hadden om weg te vluchten in zwaar gepantserde bunkers."

Van der Horst kan niet zeggen of Washington nu met een vergeldingsactie komt. "Ik denk dat de Amerikanen de tijd nemen om een afweging te maken. Ze weten dat Iran een krachtig leger heeft en nog veel harder had kunnen toeslaan."

Het ministerie van Defensie is de situatie momenteel aan het onderzoeken, laat het via Twitter weten. President Trump komt later met een verklaring. In een tweet zei hij enkele uren geleden: "So far, so good."

Bekijk hier beelden van de raketaanval in Irak

Voor de Iraanse bühne?

De VS lijken een afwachtende houding aan te nemen, zegt correspondent Arjen van der Horst. "Ze weten dat Iran een modern leger heeft en veel harder had kunnen toeslaan. Zal Amerika dit interpreteren als een actie die vooral bedoeld is voor de Iraanse bühne? Als dat zo is, zullen ze misschien besluiten het even hierbij te laten. Ik denk dat de situatie er heel anders uit had gezien als Amerikaanse militairen waren omgekomen."

Ook Khamenei komt met verklaring

Correspondent Daisy Mohr is in Iran. Zij zegt dat de Iraanse leider Khamenei straks ook met een verklaring komt. Dat geldt ook voor president Trump, die al wel twitterde 'so far, so good'. De schade voor de Amerikanen lijkt dan ook mee te vallen.

Boeing neergestort bij Teheran

Bij de Iraanse hoofdstad is een passagiersvliegtuig neergestort, met volgens Iraanse media zo'n 170 mensen aan boord. De crash staat voor zover bekend volledig los van de luchtaanvallen die Iran heeft uitgevoerd op Amerikaanse doelen in Irak. Het vliegtuig zou kort na het opstijgen technische problemen hebben gekregen.

CNN: ook geen Iraakse slachtoffers

Trump komt met verklaring

President Trump laat via zijn geliefde Twitter doorschemeren dat er waarschijnlijk weinig schade is als gevolg van de Iraanse aanvallen. Hij komt in de ochtend Amerikaanse tijd met een verklaring.

'Aantal slachtoffers minimaal'

Iraanse minister van Buitenlandse Zaken: niet uit op escalatie

Soleimani begraven

Rond dezelfde tijd als de Iraanse aanvallen op Amerikaanse doelen in Irak, werd de Iraanse generaal Soleimani met uren vertraging begraven. In dit artikel lees je meer over hoe de begrafenis eraan toeging, en over de vele slachtoffers die er vielen doordat een enorme mensenmassa op de been was:

Beelden Iraans staatspersbureau van aanvallen

Pelosi: een oorlog kunnen we ons niet veroorloven

President Trump heeft nog niet getwitterd over de Iraanse aanvallen van vannacht, de Democratische leider in het Huis van Afgevaardigden liet wel al van zich horen. Ze waarschuwde tegen verdere escalatie:

'Geen Amerikaanse slachtoffers'

Newsweek-journalist James LaPorta zegt van militaire bronnen begrepen te hebben dat er geen Amerikaanse slachtoffers zijn gevallen bij de aanvallen in Irak.

Verdere escalatie?

Historicus en Iran-deskundige Peyman Jafari sluit niet uit dat het bij deze aanvallen blijft en dat de VS niet opnieuw terugslaan, al erkent hij dat dat het "optimistische scenario" is:

Maatregelen voor de luchtvaart

De Amerikaanse luchtvaartautoriteiten hebben beperkingen ingesteld voor het luchtruim in de regio. De burgertoestellen mogen niet meer boven Iran, Irak, de Perzische Golf en de Golf van Oman vliegen.

Topoverleg in het Witte Huis

In het Witte Huis wordt topoverleg gevoerd over de Iraanse aanvallen op Amerikaanse doelen in Irak. Onder anderen Defensie-minister Esper en minister Pompeo van Buitenlandse Zaken zijn gesignaleerd. Ook generaal Mark Milley is aanwezig.

Verklaring Pentagon

Het Pentagon zegt dat er meer dan tien raketten zijn afgevuurd op Amerikaanse en coalitietroepen. "Het is duidelijk dat deze raketten zijn afgevuurd op Iran en dat ze twee Iraakse militaire bases als doelwit hadden." Het gaat om de Ain al-Asad-luchtmachtbasis, zo'n 160 kilometer van Bagdad, en een basis in het Koerdische Erbil. Het Pentagon voegt eraan toe dat iedereen voorbereid was op een Iraanse vergeldingsaanval.