'Je moet over zelfmoord melden wat moet, niet wat kan'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

De afgelopen dagen zijn chefkok Anthony Bourdain, de zus van Máxima Inés Zorreguieta en tassenontwerpster Kate Spade overleden. Alle drie pleegden zij (waarschijnlijk) zelfmoord. Dat leverde veel berichtgeving op over suïcide, en brengt de discussie met zich mee hoe de media om moeten gaan met deze informatie: brengt het mensen met zelfmoordgevoelens niet op een idee?

Dat journalistieke berichtgeving effect heeft, is een feit, zegt directeur Jan Mokkenstorm van 113 Zelfmoordpreventie. "We merken het direct aan onze telefoontjes. Aan het aantal telefoontjes, maar ook aan de inhoud. Gisteren ging het bijvoorbeeld opvallend veel over de zelfmoord van Inés."

Dat is niet erg, zegt Mokkenstorm. De telefoontjes betekenen namelijk dat mensen hulp zoeken. En de berichtgeving brengt ook een discussie op gang en creëert een betere weerbaarheid. "Jarenlang hebben we heel weinig gesproken over depressie en zelfmoord in Nederland. Daarom kan een bericht over suïcide een groot effect hebben: onze weerbaarheid tegen dit nieuws is laag. Daarom is het goed om hier veel over te praten, dan wordt het effect minder heftig."

Er moet wel ook een ander geluid te horen zijn, legt Mokkenstorm uit. Volgens de directeur richten we ons nu te veel op de gevallen waarin het fout gaat. "Er zijn zo veel mensen waarbij het wel goed gaat. Tegenover de 1850 mensen die jaarlijks zelfmoord plegen in Nederland, staan een half miljoen mensen met suïcidale gedachten die op tijd geholpen zijn." De normale situatie, die vaker voorkomt, wordt minder uitgelicht: die waarin iemand dus tijdig wordt geholpen. "Daar valt zeker nog iets te winnen."

De berichtgeving over de verhalen waarin wel tijdig werd gehandeld, hebben namelijk een positief effect, zegt Mokkenstorm. "Bij berichtgeving over zelfmoord kan het copycateffect optreden. De berichtgeving kan aanstekelijk werken. Maar bij positieve berichtgeving kan het Papageno-effect optreden: dit werkt ook weer aanstekelijk, maar ook beschermend en dan zoeken mensen juist wel op tijd de hulp."

Wel is het belangrijk dat journalisten altijd voorzichtig zijn met berichten over zelfmoord. "Dat je als medium moet berichten over sommige zelfdodingen, bijvoorbeeld van bekende mensen, snap ik", zegt Mokkenstorm. "Maar vermijd simpele redeneringen als 'door dit deed hij dat': dat is niet de realiteit, in het echt is de reden veel complexer. Dan creëer je een situatie waarbij iemand misschien denkt: o, als iemand daarom al zelfmoord pleegt, heb ik zelf helemaal een goede reden."

Verder is het belangrijk om goed stil te staan bij de nieuwswaarde van een suïcide. "Als een scholier zelfmoord pleegt, is het soms nieuws, terwijl als dezelfde scholier om het leven was gekomen bij een aanrijding, het geen nieuws zou zijn."

In de berichtgeving over zelfmoord is de NOS terughoudend, zegt Giselle van Cann, plaatsvervangend hoofdredacteur van NOS Nieuws. "We berichten in principe niet over een zelfmoord, tenzij er een maatschappelijke relevantie is." Dat is volgens Mokkenstorm belangrijk: "Je moet melden wat je moet, niet wat je kan."