Bekritiseerde Nederlandse tabaksindustrie vooral groot in shag
Het Openbaar Ministerie besluit vandaag of er een strafzaak komt tegen de tabaksindustrie. In 2016 deed advocaat Bénédicte Ficq namens een longkankerpatiënt aangifte. En sindsdien hebben steeds meer organisaties en instellingen zich aangesloten bij de zaak, zoals ziekenhuizen, huisartsen en verpleegkundigen.
Als het OM inderdaad de tabaksindustrie gaat vervolgen kan dat grote gevolgen hebben. Maar hoe groot is de tabaksindustrie in Nederland en wereldwijd eigenlijk? Een overzicht.
Wereldwijd werd er in 2016 voor 683 miljard dollar aan sigaretten verkocht. De verkoop wordt gedomineerd door vijf bedrijven: Philip Morris, British American Tobacco (BAT), Imperial Tobacco, Japan Tobacco en China Tobacco. Samen hebben die door overnames 80 procent van de markt in handen. In 2001 was dat nog maar 43 procent.
In Europa, Noord- en Zuid-Amerika en Australië is de verkoop gedaald tussen 2005 en 2016, mede door strengere regels. In Azië, het Midden-Oosten en Afrika steeg de verkoop door stijgende inkomens en bevolkingsaantallen en relatief soepele wet- en regelgeving.
De aangifte van Ficq richt zich tegen vier van die vijf tabaksgiganten: Philip Morris, BAT, Imperial Tobacco en Japan Tobacco (China Tobacco is nagenoeg alleen maar in China actief).
Geen sigarettenproductie meer, nog wel shag
Die vier verkopen een groot deel van de sigaretten in Nederland, maar ze maken ze hier niet meer. Sinds de sluiting van de sigarettenfabriek van Philip Morris in 2014 worden in Nederland namelijk nog amper sigaretten gemaakt. Sigaretten worden dus geïmporteerd. En er worden in Nederland ook geen tabaksplanten geteeld. De vijf grootste tabak verbouwende landen zijn China, Brazilië, India, de VS en Indonesië.
Wel wordt er volgens branchevereniging VSK nog een behoorlijke hoeveelheid shag en pijptabak in Nederland gemaakt. Er zijn nog drie fabrieken die dat doen: Koninklijke Theodorus Niemeyer in Groningen (onderdeel van BAT), Van Nelle in Joure (onderdeel van Imperial Tobacco) en de zelfstandige fabrikant Heupink & Bloemen in Ootmarsum.
Gezamenlijk produceren die zo'n 26 miljoen kilo shag per jaar, waarvan 6 miljoen voor Nederlandse rokers en 20 miljoen voor de export. "Shag is een typisch Nederlands product", zegt VSK-directeur Jan Hein Sträter. "Het wordt hier veel gerookt en in de landen om ons heen, België, Duitsland, Denemarken, ook nog. In Zuid-Europese landen is het minder populair." Er werken nog zo'n 1300 mensen in de Nederlandse tabaksindustrie.
Mensen in Nederland gaven in 2016 in totaal 4,2 miljard euro uit aan sigaretten, shag en sigaren. Dat is gemiddeld 249 euro per inwoner (jong en oud, roker en niet-roker). Ongeveer 1 miljard daarvan ging naar tabaksfabrikanten, handelaren en winkels. De rest, zo'n 3,2 miljard, ging naar de staat in de vorm van btw en accijns. De belastingdruk op tabak is daarmee zo'n 75 procent.
De verkoop van sigaretten en shag daalt in Nederland al jaren gestaag mee met het dalende aantal rokers. Maar door de steeds stijgende accijns bleven de accijnsinkomsten van de staat tussen 2012 en 2016 ongeveer gelijk.
