Het is nog nooit eerder gebeurd: een zorginstelling die een strafzaak steunt tegen de tabaksindustrie. Het gaat om de eerste grote Nederlandse strafzaak tegen tabaksfabrikanten. Steeds meer instellingen sluiten zich aan bij de aangifte.
De MC groep (bestaande uit het Slotervaart Ziekenhuis en ziekenhuizen in Lelystad, Emmeloord en Dronten) en GGZ-kliniek Parnassia groep hebben zich nu ook aangemeld. Eerder vandaag werd bekend dat het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis zich aansluit bij een aangifte tegen de tabaksindustrie. Het Amsterdamse ziekenhuis, dat gespecialiseerd is in de behandeling van kanker, doet aangifte tegen de tabaksproducenten en vraagt het Openbaar Ministerie om stappen te ondernemen.
"Elke dag zien we de schadelijke gevolgen van roken", zegt René Medema, de voorzitter van de raad van bestuur. "We zien dat de tabaksindustrie er alles aan doet om de regels zoals die in de wet zijn vastgelegd te omzeilen. De tabaksproducenten maken willens en wetens mensen verslaafd aan het meest kankerverwekkende product dat er is: de sigaret."
'Moeizame weg'
Volgens emeritus hoogleraar strafrecht Peter Tak zal het een lange en moeizame weg worden. Maar kansloos is de zaak niet. Het helpt dat steeds meer partijen zich nu aanmelden om de tabaksindustrie aan te vechten, denkt hij. "Omdat de druk op het OM toeneemt om een strafrechtelijk onderzoek in te stellen."
Het OM heeft nog niet besloten of het overgaat tot vervolging, het gaat eerst onderzoeken of er aanknopingspunten zijn die een strafrechtelijk onderzoek rechtvaardigen. Volgens Tak leidt dat onderzoek niet automatisch tot strafvervolging.
Het kan ook nog wel even duren voordat er een veroordeling komt. "Dan zijn we een jaar of acht, negen verder. Op zijn minst. En dan moeten er nog buitengewoon veel water door de zee vloeien, want het allerbelangrijkste punt wordt: valt te bewijzen dat de tabaksindustrie opzettelijk schadelijke stoffen toevoegt aan sigaretten?"
De impact die de zaak nu al heeft door alle publiciteit, is volgens Tak in ieder geval erg belangrijk voor ziekenhuizen. "Want weer wordt duidelijk dat roken ongezond is, voor mensen die er aan willen beginnen of mensen die het willen doorzetten."
Elk ziekenhuis is denk ik enthousiast om zich hierbij aan te sluiten.
Het is uitzonderlijk dat zorginstellingen zich aansluiten bij de zaak, zegt Wim van Harten, voorzitter van de raad van bestuur van ziekenhuis Rijnstate in Gelderland. Hij vindt het een goede zaak dat steeds meer partijen zich aanmelden, maar heeft ook kritiek.
"Elk ziekenhuis is denk ik enthousiast om zich hierbij aan te sluiten. Maar het wordt nu nog niet goed genoeg gecoördineerd." Hij pleit ervoor dat de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen (NVZ) en De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) zich aansluiten. "Ik denk dat het signaal duidelijk genoeg is afgegeven, en dat het op die manier nog krachtiger zou zijn."
Longarts Wanda de Kanter van het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis is optimistisch over de strafzaak. "In civiele procedures is de tabaksindustrie al vaak in het ongelijk gesteld, dat geeft vertrouwen voor deze strafzaak", zegt De Kanter.
"In civiele zaken kunnen sigarettenfabrikanten de schuld in feite afkopen. Ze geven miljarden aan smartengeld als schadevergoeding, zo houden zieke mensen hun mond. Een strafzaak kan het verschil maken."
In 2016 deed advocaat Bénédicte Ficq namens maatschappelijke organisaties en patiënten aangifte tegen de vier grootste tabaksfabrikanten die in Nederland actief zijn. Het gaat om aangifte van zware mishandeling, opzettelijke benadeling van de gezondheid en valsheid in geschrifte.
De tabaksfabrikanten hebben sinds de eerste aangifte anderhalf jaar geleden al vaker gezien dat partijen zich hebben aangesloten bij de aangifte. Directeur Jan Hein Sträter van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten VSK zegt: "Ik mag hopen dat in een normaal rechtssysteem het aantal aangevers niet uitmaakt voor de beoordeling. Er verandert voor ons niets doordat meer partijen zich aansluiten."
Hij verwijst naar de eerdere verklaring van de vereniging, waarin staat dat de tabaksproducten volgens wetten en regels worden geproduceerd en dat de vereniging de beslissing van het OM met vertrouwen tegemoet ziet. "Het heeft er alle schijn van dat het Nederlandse strafrechtsysteem hier wordt ingezet ten behoeve van publiciteitsdoeleinden", staat in de verklaring.
