Is de roker 'slachtoffer van de tabaksindustrie'?

Waarom rookt de roker? Deze week wordt duidelijk of het Openbaar Ministerie een strafzaak begint tegen de tabaksindustrie. En bij die keuze horen een aantal principiële vragen. Want wie is waar verantwoordelijk voor?

Er is al weken veel aandacht voor de zaak, aangejaagd door advocate Bénédicte Ficq. Maar de zaak staat niet op zich. Afgelopen week verbood het Gerechtshof de rookruimtes in de horeca. En komende week opent de eerste rookvrije straat in Amsterdam. Al dat nieuws staat voor het veranderende denken over roken.

Columnist (en ex-roker) Bert Wagendorp kocht zijn eerste pakje shag toen hij veertien was voor 1,25 gulden "en een dubbeltje voor de vloeitjes". Sindsdien volgt hij de ontwikkelingen rondom de tabaksindustrie op de voet. "Ik was ook zo'n 'slachtoffer van de industrie'", vertelt hij in Met het Oog op Morgen. "Maar ik was geen slachtoffer, ik deed het omdat het stoer was. Daarna werd de roker een paria en nu dus slachtoffer van de industrie. Ik heb nooit gedacht dat het de schuld was van de industrie, maar mijn eigen stomme schuld."

Dat de omslag in denken over roken zo snel zou gaan, had Wagendorp niet verwacht. "Toen ik eind jaren tachtig bij de Volkskrant ging werken, zat de halve redactie te roken. Wie daar iets van zei, vonden wij maar een zeurpiet. Je had toen dokter Meinsma, dat was de eerste die zich verzette tegen roken. Die werd niet serieus genomen, dat kun je je nu niet meer voorstellen."

'Waar eindigt dit?'

De status van de roker als slachtoffer, brengt een ingewikkelde kwestie met zich mee. Die status heeft consequenties voor hoe je deze rechtszaak ziet, stelt Wagendorp. Een 'slachtoffer' zou je namelijk moeten helpen. "Ondertussen hoor ik de directeur van de Stichting Alcoholpreventie op de radio zeggen dat hij een rechtszaak ook niet uitsluit omdat de alcoholindustrie in principe hetzelfde doet. En dan denk ik: waar eindigt dit? Mag ik nog de keuze maken om iets ongezonds te doen?"

Wagendorp is benieuwd hoe het OM met die vraag omgaat. "Is het de schuld van de industrie of is het de vrije keuze van het individu? Dat is de centrale vraag van het proces volgens mij."

Zelf neigt de columnist naar het laatste: "Natuurlijk zitten er gemene stofjes in. Maar ik vind dat je als mens ook het recht hebt om ongezonde dingen te doen. Anders wordt het toch wel heel saai."