Weg met Frankrijk, leve Rusland: de nieuwe koers van Mali
Als je een rondje door Bamako rijdt vallen ze direct op: Russische vlaggen, wapperend naast de Malinese driekleur. Kleine exemplaren worden als souvenirs verkocht langs de kant van de weg, voor de liefhebber zijn er ook mondkapjes, autostickers en sleutelhangers.
"Het is onze belangrijkste bondgenoot", verklaart kleermaker Oumar Sidibé. Eerder bestond zijn werk vooral uit het naaien van damesjurken, nu draait zijn zaak goeddeels om het vervaardigen van Russische vlaggen voor protestmarsen. "En het beledigt het Westen, de Fransen", lacht Oumar. "Als wij 'Leve Poetin' zeggen, dan beeft Macron."
Eindelijk, zeggen veel inwoners van Bamako, is er in Mali nu een regering aan de macht die niet aan de leiband van oud-kolonisator Frankrijk loopt. Een overheid die naar het volk luistert, in plaats van naar Parijs.
"Inderdaad, weg met Frankrijk", knikt Siriki Kouyaté, een van de kopstukken van de invloedrijke burgerbeweging Yéréwolo. "Frankrijk is hier niet meer welkom. Laat ze maar zo snel mogelijk vertrekken."
Correspondent Saskia Houttuin reisde naar Mali en zag hoe groot de invloed van Rusland op het land is:
Dit soort geluiden zijn in de Malinese hoofdstad gemeengoed geworden. Veel Malinezen zijn woedend dat het nog steeds oorlog is. Grote delen van het noorden en de centrale provincies worden geteisterd door criminele bendes en terreurgroepen, een aantal daarvan gelieerd aan Al Qaida en Islamitische Staat.
Sinds tien jaar geleden Toeareg-rebellen het noorden veroverden, zit Mali vast in een spiraal van geweld. Tot nu toe zijn zeker 10.000 mensen omgekomen, meer dan 30.000 Malinezen zijn hun huizen ontvlucht.
De komst van buitenlandse troepenmachten, zoals de Franse missie Barkhane, hebben het tij niet weten te keren. Met name rondom het drielandenpunt met Burkina Faso en Niger en in de centrale regio's van Mopti en Ségou wordt de laatste tijd hard gevochten.
"Wat hebben de Fransen hier gedaan?" zegt Mouctar Mariko, parlementslid en tevens voorzitter van de nationale mensenrechtencommissie. "Hoe langer ze hier zaten, hoe erger de situatie is geworden. Wat is er gebeurd?"
Onder het nieuwe militair regime, dat sinds vorig jaar wordt geleid door kolonel Assimi Goïta, hebben anti-Franse sentimenten de afgelopen maanden een kookpunt bereikt.
Vooral op militair vlak heeft dat grote gevolgen: de Franse missie Barkhane wordt versneld opgedoekt en is komende zomer helemaal van het toneel verdwenen. In navolging daarvan staan ook de Europese missie Takuba en de trainingsmissie EUTM op wankelen: meerdere landen, waaronder Duitsland, overwegen hun troepen terug te trekken.
Wagner
Deze ommezwaai heeft alles te maken met Rusland, dat in Afrika aan invloed wint. Maar waar andere grootmachten, zoals China, dit vooral doen door investeringen in infrastructuur en mijnbouw, lijkt Rusland vooral zijn zinnen te hebben gezet op schimmige deals met de veiligheidssector.
In Afrika gebeurt dit onder meer in Libië, Sudan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, en nu ook in Mali. Op de luchthaven van Bamako arriveert de ene na de andere levering uit Moskou: wapens, gevechtshelikopters, radarapparatuur en sinds kort ook manschappen.
Instructeurs, houdt de Malinese overheid vol. Maar alles wijst erop dat het gaat om huurlingen van de Wagner Group, een militair privébedrijf dat op papier niet bestaat, maar dat nauwe banden onderhoudt met het Russische leger en het Kremlin. Volgens Frankrijk bevinden zich zo'n 1000 paramilitairen van Wagner in Mali.
Wat voeren zij daar precies uit? Dat is lastig te achterhalen, zeker nu de Malinese overheid buitenlandse strijdkrachten en waarnemers uit bepaalde delen van het land weert. Ook journalisten worden in hun vrijheid beperkt. Volgens bronnen zou Rusland uit zijn op Mali's natuurlijke rijkdommen. Het land is rijk aan goud, lithium en uranium. In ruil voor militaire steun zou Rusland toegang krijgen tot mineraalmijnen.
Burgerslachtoffers
Deze militaire steun gaat gepaard met veel geweld. Mensenrechtenorganisaties en journalistieke publicaties zeggen dat Malinese strijdkrachten betrokken zijn bij grootschalige aanvallen, waarbij ook veel burgerslachtoffers vallen. Ooggetuigen melden dat het leger werd bijgestaan door Russische soldaten. De Malinese machthebbers ontkennen dit. Zij zeggen dat het gaat het om een "media hype", en noemen het "een slim uitgedachte strategie gericht op het destabiliseren van de transitieregering".
Terwijl in Bamako wordt gejuicht voor het Malinese leger en de steun van Rusland met enthousiasme wordt begroet, maken Malinezen uit het noorden zich grote zorgen. Zeker nu de ene na de andere buitenlandse missie dreigt om te vallen.
Zakaria Diallo, gevlucht uit het stadje Douentza, is ervan overtuigd: "Als de buitenlandse troepen vertrekken, nemen jihadisten de controle over in het land," zegt hij vanuit Faladié, een vluchtelingenkamp aan rand van Bamako. "Dan wordt het hier net als Afghanistan, als Irak, Libië. Dan is het afgelopen."
