Lisa Schallenberg en Nina Bogosavac
redacteuren Economie
Lisa Schallenberg en Nina Bogosavac
redacteuren Economie
De afgelopen jaren is de vraag al vaak gesteld: wat gaat de brexit ons kosten? Vrijdag wordt de scheiding definitief, maar de afspraak is dat pas vanaf 31 december 2020 echt dingen veranderen voor bedrijven en mensen. Wat precies, dat gaan de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk de komende tijd uitonderhandelen. Dan pas wordt de economische impact van de brexit echt duidelijk.
Maar de afgelopen jaren heeft het vooruitzicht op de brexit ook al de nodige effecten gehad. Econoom Dan Hanson berekende onlangs voor Bloomberg dat het de Britten inmiddels al 130 miljard pond heeft gekost, ruim 150 miljard euro. En ook in Nederland heeft de belofte van een brexit impact gehad op de economie.
Nederland exporteert minder naar het Verenigd Koninkrijk
"Wij merken dat onze producten duurder zijn geworden voor de Britten", vertelt Mart Valstar, directeur van groente- en fruit-exporteur Valstar Holland. Het pond is sinds de brexit minder waard geworden ten opzichte van de euro. Daardoor is de vraag vanuit het Verenigd Koninkrijk wat afgenomen, ziet het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Want hoewel Nederland steeds meer exporteert, gaat steeds minder daarvan naar het Verenigd Koninkrijk. In 2018 kromp de export naar het VK volgens het CBS met 1 procent, goed voor zo'n 170 miljoen euro.
"Hoewel 1 procent klinkt als een lichte daling, moet je er rekening mee houden dat de export normaal gesproken juist stijgt", zegt Bert Colijn, econoom bij ING. Naar andere landen is de export de afgelopen jaren inderdaad gegroeid, blijkt ook uit CBS-cijfers. "De misgelopen groei moet je dus ook meewegen".
Wat als er toch een no-deal brexit komt en bedrijven niet kunnen leveren? Dat risico konden veel bedrijven niet lopen.
Individuele ondernemers als Valstar Holland merken nog niet veel van die exportdaling. Wel hebben ze de langdurige onzekerheid gevoeld, vertelt een woordvoerder van brancheorganisatie GroentenFruit Huis. Twee keer - op 29 maart en op 31 oktober 2019 - hebben ondernemers zich schrap gezet voor no-deal-brexit. Die kwam er niet, maar de tevergeefse voorbereiding heeft ondernemers wel geld gekost.
'Pakhuizen volgooien'
Zij vreesden voor lange rijen bij de douane, en verstoringen van de productielijn. Caspar Jansen, brexitexpert bij accounts- en adviesbureau EY, heeft daar de afgelopen jaren de meeste vragen over gehad. "Vragen als: mijn schroefjes moeten over twee dagen in de fabriek in het Verenigd Koninkrijk zijn. Wat nou als mijn truck op de grens in de file staat met 600 andere trucks, en de fabriek daardoor twee dagen niet kan draaien?".
Het antwoord: pakhuizen volgooien met voorraden, om te voorkomen dat je gedoe krijgt aan de grens. "Dat heeft zowel Britse als Nederlandse bedrijven veel geld gekost", zegt Jansen.
Sommige ondernemers, makelaars en pakhuiseigenaren profiteerden juist van dat hamsteren. De NOS ging daar langs in aanloop naar de eerste brexitdatum van 29 maart 2019:
De onzekerheid heeft nog een impact gehad op ondernemers, zegt ING-econoom Colijn. "Er zijn veel orders niet doorgegaan rond die datum, omdat er een te grote onzekerheid was. Wat als er toch een no-deal-brexit komt en bedrijven niet kunnen leveren? Dat risico konden veel bedrijven niet lopen."
Britten naar Nederland
De uitslag van het brexitreferendum lijk je ook terug te kunnen lezen in de migratiecijfers. Tot 2015 emigreerden er elk jaar meer Nederlanders naar het Verenigd Koninkrijk. Drie jaar later was dat aantal met 29 procent afgenomen.
Tegelijkertijd nam het aantal Britten dat hierheen verhuisde juist toe. "Voor het referendum gingen er meer Nederlanders naar het Verenigd Koninkrijk dan andersom. Na 2016 sloeg dat juist de andere kant op", zegt econoom Marjolijn Jaarsma van het CBS. "Het lijkt erop dat het referendum daar een rol in heeft gespeeld".
Bedrijven naar Nederland
Ook zijn buitenlandse bedrijven naar Nederland verhuisd, om na de brexit nog toegang te hebben tot de Europese markt. In augustus stond de teller op honderd bedrijven, vooral in de financiële sector, de IT, de media en farmacie.
Het gaat om onder meer het Europese hoofdkantoor van Discovery - bekend van de tv-zenders TLV en Animal Planet - en een van Japans grootste banken, Norinchukin. Maar ook het Europees medicijnagentschap EMA, de grootste organisatie in de Nederlandse brexitbuit.
Met deze promofilm probeerde Nederland het Europees Medicijnagentschap binnen te halen:
"Op de korte termijn is dat voor de werkgelegenheid positief voor Nederland", zegt Jansen van EY. Zo nam de verhuizing van het EMA ruim 700 banen mee vanuit Londen, en creëert het naar verwachting zo'n 1500 banen bij andere bedrijven in de gezondheidssector.
Die grote verhuizing ging niet vanzelf. Een maandenlange inspanning van onder anderen lobbyist Wouter Bos ging daaraan vooraf. "Een succes voor de Nederlandse diplomatie", noemde premier Rutte het.
En nu?
Of de brexit de Nederlandse economie echt zal raken (of juist niet), hangt af van de handelsdeal die nu gaat worden onderhandeld.
Econoom Colijn ziet de huidige voordelen voor de werkgelegenheid op de langere termijn als een doekje voor het bloeden. "De handelsfrictie die er mogelijk komt tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk na de scheiding zal waarschijnlijk helaas meer negatieve impact hebben dan dat die nieuwe bedrijven banen opleveren".