Inspecties: kritische grens bereikt bij jeugdgevangenissen, ingrijpen moet nu
Er moet nu worden ingegrepen bij de jeugdgevangenissen, stelt onder meer de Inspectie Justitie en Veiligheid (JenV) in een brief aan de minister. Getroffen maatregelen om de overbezetting en personeelsproblemen aan te pakken, hebben te weinig effect. Daardoor kan volgens de inspectie niet worden voorzien in een "passende behandeling en een verantwoord verblijf" bij jonge gedetineerden.
Hoewel de inspecties zien dat er hard aan verbetering is gewerkt, constateren zij nog steeds ernstige tekortkomingen. Hierdoor zou de veiligheid in jeugdgevangenissen onder druk staan. "Voor de inspecties is een kritische grens bereikt", schrijft de Inspectie JenV ook namens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Inspectie van het Onderwijs en de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Ze roepen minister Weerwind voor Rechtsbescherming op om alleen jongeren in Justitiële Jeugdinstellingen (JJI's) te plaatsen als aan de minimale eisen kan worden voldaan. In de praktijk is dat nu vaak niet het geval. Zo worden maximale groepsgroottes structureel overschreden.
Jaren wachten op celstraf
Ook stellen de inspecties dat er een oplossing moet komen voor de aanhoudende wachtlijsten. Op deze lijsten staan veelal jongeren die "ruim twee jaar of langer geleden zijn veroordeeld tot een vrijheidsbenemende straf", schrijven de inspecties.
Dit soort lange wachttijden maken een vrijheidsstraf bij jeugdigen volgens deskundigen ineffectief. Binnen het jeugdstrafrecht is het belangrijk dat een straf herhaling voorkomt en leidt tot gedragsverandering, stellen de inspecties. "Deze taak kunnen de JJI's momenteel onvoldoende uitvoeren."
Ook vragen de inspecties zich af of plaatsing van jeugdigen in een inrichting na zo'n lange tijd op de wachtlijst "nog proportioneel" is.
Verscherpt toezicht
In juni 2021 berichtte de NOS over grootschalige problemen bij de jeugdgevangenissen. Toenmalige minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker erkende de problemen en beloofde verbetering.
Een maand later stelden de inspecties de jeugdgevangenissen onder verscherpt toezicht. Sindsdien hebben de inspecties meerdere keren aangedrongen op verdere verbetering.
'Personeelstekort grootste probleem'
In een reactie noemt minister Weerwind de bevindingen van de inspecties zorgwekkend. Hij wijst erop dat er al diverse maatregelen zijn genomen, en dat hij er nog een aantal aan toevoegt, maar volgens hem is het tekort aan personeel het grootste probleem.
"Er is geen reden om aan te nemen dat de situatie op de arbeidsmarkt binnen afzienbare tijd verandert. Dit betekent dat er geen eenvoudige oplossingen zijn", schrijft hij aan de Tweede Kamer.
'Beperken van instroom niet mogelijk'
Over de oproep van de inspecties om alleen nog jongeren in JJI's te plaatsen als aan minimale eisen is voldaan, erkent Weerwind dat een passende behandeling nu niet altijd direct kan worden geboden. Maar volgens de minister kan hij de instroom niet beperken, omdat de rechter over celstraffen beslist. Die kan volgens Weerwind rekening houden met de plek waar de veroordeelde terechtkomt. Hijzelf kan daar niets aan veranderen.
Weerwind voegt eraan toe dat in het jeugdstrafrecht al terughoudend wordt omgegaan met voorlopige hechtenis en detentie: "Als een justitiële jeugdige wordt geplaatst, zijn er doorgaans geen alternatieven voorhanden." En volgens de minister zou het op deze manier inperken van de instroom leiden tot het verplaatsen van het probleem naar de jeugdbescherming en de geestelijke gezondheidszorg.
