Kan 'stikstofman' Remkes de gemoederen sussen? Vandaag verschijnt advies
"We wachten op Johan Remkes." Dat was de afgelopen weken steevast het antwoord als in politiek Den Haag vragen werden gesteld over de stikstofaanpak van het kabinet. Maar na vandaag kunnen de bewindspersonen niet meer op deze formule terugvallen, want 'stikstofgespreksleider' Remkes presenteert vanmiddag zijn bevindingen. Daarna ligt de bal (opnieuw) bij het kabinet.
Het rapport van Remkes is het eindresultaat van een politieke koorddans tussen zeer uiteenlopende standpunten. De afgelopen weken sprak de 71-jarige VVD-coryfee met boeren, natuurorganisaties, lokale overheden en het bedrijfsleven over het vastgelopen stikstofbeleid. Zijn opdracht: de verhitte gemoederen in de stikstofdiscussie tot bedaren brengen.
Die discussie draait om de kabinetsplannen die de stikstofuitstoot in Nederland in 2030 moeten halveren en in de buurt van kwetsbare natuurgebieden zelfs met 70 procent moeten verlagen. Omdat volgens RIVM-cijfers relatief veel schadelijke stikstofverbindingen afkomstig zijn van veehouderijen, is daar de meeste winst te behalen.
Het stikstofbeleid is al sinds 2019 een heet hangijzer in de politiek, toen de Raad van State een streep door het beleid haalde. Bekijk de video voor een tijdlijn:
De presentatie van de kabinetsplannen in juni luidde een roerige periode in, met boerenprotesten, snelwegblokkades en demonstraties bij woningen van politici. Remkes was weliswaar aangesteld als 'verzoener', maar zijn benoeming kreeg niet bij iedereen de handen op elkaar.
Veel boerenorganisaties vonden dat de oud-minister niet onafhankelijk kon opereren. Vooral zijn voorzitterschap van het 'Adviescollege Stikstofproblematiek', twee jaar geleden, stuitte hun tegen de borst. In die hoedanigheid had Remkes geconcludeerd dat het kabinet veel verder zou moeten gaan in zijn stikstofaanpak en moest de hele landbouw op de schop.
Toch schoven de boeren uiteindelijk bij Remkes aan. Begin augustus was er een eerste gesprek met de VVD'er, later die maand een tweede. Waar het eerste gesprek "stevig en zwaar" was en bij vlagen emotioneel, toonden boerenorganisaties zich na het tweede gesprek voorzichtig positief.
Het '2030-doel'
De vraag is echter of dat optimisme na vandaag standhoudt. Want de onderlinge verschillen zijn groot, vooral tussen boeren- en natuurorganisaties.
Veel boeren zeggen dat ze hun stikstofuitstoot wel willen verminderen, maar dat ze daar veel te weinig tijd voor krijgen. Het jaar 2030 is voor hen naar eigen zeggen niet haalbaar. Ze zien meer in vijf jaar uitstel en verwijzen daarbij naar de wet, waarin staat dat de stikstofdoelen in 2035 moeten worden gehaald. Het kabinet heeft in het coalitieakkoord echter afgesproken om daar 2030 van te maken.
Dat CDA-leider en vicepremier Hoekstra in augustus in een interview zei dat 2030 voor hem "niet heilig" is, zagen boerenorganisaties als steun in de rug. Maar Remkes maakte later, na het tweede gesprek met de boeren, duidelijk dat dat jaartal wat het kabinet betreft "niet ter discussie" staat.
Ondertussen benadrukken natuurorganisaties dat 2030 eigenlijk te laat is. Volgens hen zullen sommige natuurgebieden al in 2025 dusdanig zijn aangetast dat ze amper te herstellen zijn. Als het kabinet aan het 2030-doel gaat morrelen, stappen de natuurorganisaties naar de rechter, werd duidelijk na hun gesprek met Remkes en stikstofminister Van der Wal.
Veel ogen zullen vandaag gericht zijn op wat Remkes in zijn rapport over dit jaartal zegt. Volgens De Telegraaf zal Remkes de aanbeveling doen om '2030' niet zomaar aan de kant te schuiven.
Kritische depositiewaarde
Een ander gevoelig onderwerp is de zogeheten kritische depositiewaarde, afgekort de kdw. Kortgezegd is dat de maximale hoeveelheid stikstof die in een natuurgebied terecht mag komen. Boerenorganisaties vinden de waarden te onbetrouwbaar om beleid op te baseren.
Na het tweede gesprek met boerenorganisaties zei Remkes dat wordt gekeken naar een alternatief systeem. Maar premier Rutte benadrukte meteen dat de kdw van kracht blijft zolang er nog geen juridisch houdbaar alternatief is. Het vorige kabinet keek overigens ook al naar een alternatief, maar de conclusie was toen dat dat er niet is.
Stikstofkaart, innovaties en uitkoop
De vraag is of Remkes vandaag iets over de kdw zal zeggen. Hetzelfde geldt voor andere prangende kwesties, zoals de 'stikstofkaart' en de rol van innovatieve oplossingen voor het stikstofprobleem. Veel boerenbedrijven pleiten daarvoor, maar de vraag is in hoeverre (en hoe snel) zulke innovaties in de praktijk tot genoeg stikstofwinst leiden.
Bij de uitkoop van boeren speelt iets soortgelijks. Dit weekend concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving nog dat zo'n maatregel misschien niet het gewenste resultaat oplevert.
Trouw meldt op basis van bronnen dat Remkes de gedwongen uitkoop van grote stikstofuitstoters nabij kwetsbare natuurgebieden zal adviseren. Dat zou een breuk zijn met het stikstofbeleid van het kabinet, dat gericht is op vrijwilligheid.
Perspectiefbrief
Remkes' missie zal zijn geslaagd als iedereen ook na het verschijnen van zijn adviezen nog met elkaar om tafel wil. Maar eerst buigt het kabinet zich over zijn rapport, waarna het later deze maand met een inhoudelijke reactie komt. Ook is het de bedoeling dat de langverwachte 'perspectiefbrief', die de agrarische sector meer vertrouwen in de toekomst moet bieden, op korte termijn verschijnt.
