Doelen, tijdpad, taal: dit ligt op tafel bij de stikstofgesprekken

Na weken van oplopende spanningen, blokkades en verwijten over en weer, gaan het kabinet en boerenorganisaties straks met elkaar om tafel. Ze zijn uitgenodigd door bemiddelaar Johan Remkes voor een eerste gesprek over de stikstofproblematiek.

Niet alle boerenorganisaties zijn er straks bij. Zo laat de bekende actiegroep Farmers Defence Force via LTO een boodschap overbrengen. En ook Agractie schuift niet zelf aan. Die actiegroep benadrukte gisteren nog maar eens dat het kabinet niet bereid is op zijn eisen in te gaan, dus dat praten voor hen geen zin heeft.

"Ik denk dat er een goede vertegenwoordiging van de agrarische sector aan tafel zit", zei premier Rutte gisteren bij een werkbezoek in Koudum. Hij bezocht daar een melkveehouderij. Dat een groot aantal boerenorganisaties niet aanschuift bij het overleg met het kabinet vindt hij jammer, maar dat maakt het gesprek niet zinloos, zei Rutte.

Remkes ziet zijn rol in het gesprek als "onafhankelijk gespreksleider", maar daarover zijn de boerenorganisaties kritisch. Omdat Remkes als voorzitter van een adviescommissie als het ware de basis legde voor het huidige stikstofbeleid, zien ze hem als partijdig.

Nu ze toch gaan praten, is de vraag: wat ligt er eigenlijk op tafel? We pikken er vijf punten uit:

1. De doelen

In het stikstofplan van het kabinet staat dat de totale stikstofuitstoot in 2030, over acht jaar dus, 50 procent lager moet zijn. Het grootste deel van die opgave komt bij boeren terecht, omdat zij volgens het RIVM verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de stikstofuitstoot.

Rond sommige natuurgebieden moet de stikstofuitstoot zelfs met meer dan 70 procent omlaag. Veel van de uitgenodigde boerenorganisaties vinden deze doelen veel te hoog gegrepen en willen dat het kabinet ze heroverweegt.

2. Het tijdspad

Daarnaast vinden boerenorganisaties dat ze te weinig tijd krijgen om de stikstofdoelen te halen. Het kabinet zegt dat het in 2030 allemaal geregeld moet zijn. Maar volgens de wet zou vijf jaar later, in 2035 dus, ook goed zijn.

Waarom het kabinet de plannen toch wil versnellen, is niet helemaal duidelijk. De ministers zeggen dat dat in lijn is met alarmerende adviezen. Maar het kan er ook mee te maken hebben dat veel bouwprojecten stilliggen. Als de stikstofuitstoot sneller naar beneden gaat, komt er ook eerder groen licht voor de bouw.

Deze partijen zitten straks aan tafel:

3. De manier waarop

Officieel is er niks gezegd over hoe de stikstofuitstoot in Nederland naar beneden moet. Het is aan de provincies om daar komend jaar over te beslissen. Pas als die er niet uitkomen, neemt de minister het over.

Maar minister Van der Wal zegt al wel dat het huidige aantal boerenbedrijven en het aantal dieren "niet te verenigen is met de doelen". Als het aan het kabinet ligt, moeten er dus boeren stoppen. Willen ze dat niet vrijwillig, dan dreigt gedwongen uitkoop. Sommige boerenorganisaties vinden dat onbespreekbaar.

Als alternatief willen de boeren bijvoorbeeld dat er meer aandacht komt voor innovaties, waardoor de stikstofuitstoot mogelijk naar beneden gaat. Ook enkele politici, zoals van regeringspartij CDA, pleiten hiervoor.

4. Kritische depositiewaarde

Een ingewikkelde term die ook op tafel ligt. Simpel uitgelegd is het de hoeveelheid stikstof die een natuurgebied aan kan. Is die hoeveelheid stikstof hoger, dan is dat nadelig voor dieren en planten.

Het kabinet wil uiteindelijk dat de hoeveelheid stikstof in het grootste deel van de Nederlandse natuurgebieden niet boven deze waarde uitkomt. Maar veel boerenorganisaties vinden deze waarden te onbetrouwbaar om beleid op te baseren.

Ook onder wetenschappers wordt met reserve gekeken naar hoe de overheid de kritische depositiewaarde nu gebruikt. Onder meer stikstofprofessor Jan Willem Erisman zegt dat "het geen magische knop is waar je op drukt om natuurgebieden weer gezond te krijgen". De minister heeft al toegezegd hiernaar te kijken.

5. PAS-melders

Dat veel boerenorganisaties de plannen van het kabinet argwanend bezien, komt deels door de zogenoemde PAS-melders. Dat zijn boerenbedrijven die in 2019 in één klap illegaal werden door een uitspraak van de rechter. Jaren mochten ze van de overheid zonder natuurvergunning werken, tot de rechter dat verbood.

De organisaties aan tafel bij Remkes verwijten het kabinet dat er drie jaar later nog nauwelijks iets voor deze groep is geregeld. Ze eisen eerst een oplossing, voordat ze over de nieuwe plannen gaan praten. Tevens is hun punt: "Als het kabinet dit al niet oplost, hoe dan straks de rest wel?".

Bekijk ook deze tijdlijn van de stikstofcrisis: