De boerenprotesten van de afgelopen dagen maken veel los en roepen allerlei vragen op. We beantwoorden vier vragen die lezers ons het vaakst stelden:
Waarom blokkeren boeren distributiecentra?
Boeren protesteren al een tijd tegen de stikstofplannen van het kabinet, die inhouden dat niet alle boeren kunnen doorgaan met hun bedrijf. De afgelopen dagen wilden ze laten zien dat zonder hen de supermarktschappen leeg zijn. En dat als hun bedrijven moeten verdwijnen, dat effect heeft op iedereen. "No farmers, no food", zeggen actievoerders en die leus staat te lezen op spandoeken en trekkers.
"Dat is natuurlijk een heel krachtig argument, het raakt aan onze diepste angsten: dat als de regering deze plannen doorzet, we mogelijk zonder voedsel zouden komen te zitten", zegt Jeroen Candel, universitair hoofddocent voedsel en landbouwbeleid (Universiteit Wageningen) in de podcast Lang verhaal kort van NOS op 3.
Komt de voedselvoorziening in de problemen als boerenbedrijven stoppen?
Nee, zeggen deskundigen. Als de stikstofplannen doorgaan en er minder vee komt (nu zijn er zo'n 3,8 miljoen koeien en 11,4 miljoen varkens in ons land), zullen consumenten daar weinig van merken. Het leeuwendeel van die miljoenen dieren wordt namelijk geëxporteerd. Van het vlees wordt nu zo'n 40 procent binnen Nederland verkocht, 60 procent is voor de export.
Een krimp van de veestapel van zo'n 30 procent, zoals het kabinet beoogt, zal "niet veel effect" hebben op onze voedselvoorziening, zegt Roel Jongeneel, universitair docent agrarische economie (Wageningen Universiteit). "Ik verwacht wel dat de export iets zal teruggaan, en dat de prijzen iets zullen stijgen."
Ook Laurens Sloot, bijzonder hoogleraar ondernemerschap in de detailhandel (Rijksuniversiteit Groningen) verwacht geen lege schappen als de veestapel kleiner wordt en er minder veehouders zouden zijn. "Als je in heel Europa stopt met boeren, ja dan wel. Maar een beetje vlees en melk afbouwen in Nederland leidt niet tot lege schappen."
De voedselvoorziening wordt vooral bedreigd door klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit, zegt Jeroen Candel. "Dus het is juist heel erg nodig dat we nu versneld de voedselproductie gaan verduurzamen."
Vandaag zijn er overigens wel lege supermarktschappen, vooral die voor versproducten. Door de blokkades kon voedsel niet uit de distributiecentra gereden worden.
Wat zien boeren zelf als mogelijke oplossing?
Boeren zijn fel tegen de kabinetsplannen en vrezen voor hun voortbestaan. Ze stellen zelf andere, minder ingrijpende veranderingen voor.
De Land- en Tuinbouworganisatie (LTO), die zo'n 35.000 leden heeft, presenteerde vorig jaar een plan met Bouwend Nederland, VNO-NCW, MKB Nederland, Natuurmonumenten en Natuur en Milieu. Daarmee zou een "duurzaam evenwicht" moeten worden bereikt tussen ecologie en economie. Het probleem moet lokaal worden opgelost, met boeren die participeren in plaats van "maatregelen van bovenaf opgelegd te krijgen", staat erin.
LTO vroeg daarbij financiële ondersteuning voor "innovatie, natuur-inclusieve landbouw, agrarisch natuurbeheer, bijvoorbeeld vrijwillige verplaatsing naar toekomstbestendige locaties of vrijwillig stoppen." Dat plan was nog niet doorgerekend en juridisch getoetst.
In reactie op het aanwijzen van Johan Remkes als bemiddelaar zei LTO dat ze het met hem over de "échte pijnpunten" moeten kunnen hebben. "Dus over de doelen, het tijdspad en de manier waarop reducties kunnen worden gehaald."
Andere boeren willen dat de stikstofplannen helemaal van tafel gaan:
Wie zijn de blokkerende boeren en wie stuurt ze aan?
Het zijn leden van het radicale Farmers Defence Force (FDF), boerenactiegroep Agractie maar ook allerlei andere boeren. Hoeveel agrariërs demonstreren en blokkeren, is niet bekend. De politie houdt dit niet bij. "Wij focussen op de openbare orde en strafbare feiten", zegt een woordvoerder.
Bij de agrariërs hebben zich in ieder geval 'beroepsdemonstranten' aangesloten, meldde Nieuwsuur vorige week. Volgens nationaal commandant van de politie Willem Woelders zijn het onder anderen mensen die tijdens de pandemie tegen de coronamaatregelen protesteerden en activisten uit extreemrechtse hoek.
Actievoerders communiceren met elkaar in allerlei appgroepen. Wie de blokkades organiseert, is niet openbaar, maar boerenactiegroepen kondigden ze vooraf aan. Zo sprak de voorman van FDF zondag over een aanstaand 'megaprotest'. "De opkomst wordt heel groot, maar de Farmers Defence Force organiseert uiteraard helemaal niets", zei Mark van den Oever.
Bekijk hieronder een explainer die we eerder maakten over de stikstofcrisis en maatregelen hiertegen:
