'Gezwabber' over versoepelingen: 'Leg meer nadruk op de voorwaarden'

Gaan de terrassen en winkels volgende week nou wel, niet of toch wel open? De verwachtingen over deze versoepelingen, waar door velen maanden naar is uitgekeken, werden de afgelopen tijd door het demissionaire kabinet keer op keer bijgesteld. Communicatiedeskundigen stellen dat de ministers de voorwaarden duidelijker moeten uitleggen.

Eerst even terug naar het gedoe met de verschillende data vandaan kwam. Op woensdag 7 april lekte uit dat het kabinet aan een plan werkte waarin 21 april als mogelijke openingsdatum werd genoemd.

Een paar dagen later was die dag alweer van tafel en werd 28 april het streven. Dat is de dag waarop het openingsplan van het kabinet kon ingaan, áls de situatie het zou toelaten, bevestigde demissionair premier Rutte in de persconferentie van vorige week dinsdag. "21 april komt gewoon echt te vroeg. We bekijken het per week, dus kijken we nu naar 28 april als mógelijke datum voor die eerste stap."

Nog geen drie dagen later was Rutte een stuk somberder en sprak hij van versoepelingen half mei, terwijl hij zondag alweer positiever was: 28 april zou het dan toch moeten gebeuren. Gisteren konden ingewijden de NOS vertellen dat op 28 april winkels en terrassen - onder voorwaarden - inderdaad open moeten kunnen. Ook de avondklok wordt geschrapt. Dat zal waarschijnlijk de boodschap zijn op de persconferentie van vanavond.

Versoepelen of niet? 'Het gaat van de hak op de tak':

De versoepelingen zijn omgeven door grote onzekerheid, benadrukken de bewindslieden zelf ook voortdurend. Of ze doorgaan, hangt volgens hen in belangrijke mate af van het aantal ziekenhuisopnames, vaccinleveringen, gezette prikken en ontwikkelingen op het gebied van virusmutanten.

De bewindslieden waren dit weekend positiever gestemd, omdat de ziekenhuisbezetting al een paar weken niet meer toeneemt. Het kabinet gaf in het openingsplan al aan dat de eerste versoepelingen alleen kunnen doorgaan "als het aantal ziekenhuisopnames van mensen met corona duidelijk afneemt".

Voorwaarden benadrukken

Danielle Timmermans, hoogleraar Risicocommunicatie en Volksgezondheid aan het Amsterdam UMC, vindt dat er de voorgaande weken wel wat sprake was van 'gezwabber', maar dat het sinds dit weekend de goede kant opgaat. "In feite doet het kabinet nu wat het eerder beloofde in het stappenplan, namelijk reageren op de cijfers."

Als de overheid dat blijft doen, ontstaat een consistenter beeld, vindt ze. "Dat kan een deel van de onzekerheid wegnemen. En met het benadrukken dat sommige versoepelingen alleen met voorwaarden kunnen doorgaan, geven ze het signaal af dat we alert moeten blijven."

'Draai boodschap om'

Bas van den Putte, hoogleraar gezondheidscommunicatie aan de UvA, vindt dat het kabinet de boodschap moet omdraaien: 'eerst moeten de cijfers omlaag, dan pas versoepelingen' in plaats van 'er komen versoepelingen aan, mits de cijfers dalen'. "Mensen horen namelijk het tweede deel van het verhaal niet meer, die onthouden de voorwaarden niet. Ze horen wat ze willen horen: versoepelingen."

Hij is daarom verklaard tegenstander van het noemen van data. "Dat zeg ik al maanden. Je doet een belofte waarvan je niet weet of je die kunt nakomen. Als je een datum noemt, moet je hem ook waarmaken. Anders zijn mensen extra teleurgesteld."

Timmermans benadrukt het belang van goede communicatie over die data. "Als dat niet goed gebeurt, kunnen mensen ze gebruiken als ankerpunt. Het is belangrijk dat er wat meer nadruk komt op het voorwaardelijke van de versoepelingen."

Door die data gaan mensen juist achteroverleunen, in plaats van dat ze worden gestimuleerd om zelf bij te dragen aan het bestrijden van het virus, denkt Van den Putte. Juist omdat er nu versoepelingen aankomen, is het volgens hem nog belangrijker dat het kabinet mensen wijst op de algemene coronaregels, zoals afstand houden en laten testen bij klachten.

Hij is benieuwd of daar vanavond dan ook extra aandacht voor is. "Eigenlijk gaan ze vanavond het signaal afgeven dat het de goede kant opgaat met de cijfers, want er zijn versoepelingen mogelijk. Maar van een daling lijkt nog niet echt sprake. Ze lopen dus op de zaken vooruit."

Het gevaar is dat wanneer mensen zich minder aan de maatregelen houden en de cijfers weer oplopen, het kabinet de versoepelingen weer moet terugdraaien. "Dat is funest voor het draagvlak."