Dit zijn de ingewikkelde dossiers die het aanstaande kabinet op zijn bordje krijgt
Het verkiezingsstof is neergedaald en de formatie is begonnen. Dat betekent dat er binnen afzienbare tijd (of wat langer) een nieuw kabinet zit. Als doel hebben ze om, als het meezit, in zo'n vier jaar Nederland beter, sterker, anders en/of mooier te maken. Welke onderwerpen daarbij de meeste aandacht krijgen, wordt allereerst besloten aan de formatietafel. Maar er is een aantal grote dossiers dat niet te vermijden lijkt.
Allereerst de coronacrisis, waar we nog middenin zitten. Het ligt eraan hoelang de formatie duurt en hoe snel het vaccineren gaat, maar de kans is groot dat een volgend kabinet ermee te maken krijgt. Mogelijk is het tegen die tijd gedaan met alle crisisoverleggen en de bijbehorende tweewekelijkse persconferenties, maar economisch herstel na corona is zeker een onderwerp.
De rekening en de arbeidsmarkt
Al is het maar omdat de huidige steunpakketten lopen tot eind juni en dus al dan niet verlengd moeten worden. Maar ook omdat al die uitgegeven (en dus geleende) miljarden een keer moeten worden terugbetaald. En als dit kabinet daar al aan wil beginnen, dan moet er worden bezuinigd.
Het verder laten oplopen van de staatsschuld is ook een reële optie. De rente is nu laag (soms zelfs negatief), dus de schuld laten stijgen is niet per se duur. Maar het is wel "de rekening doorschuiven naar de volgende generatie", zeggen tegenstanders. Die generatie heeft dan namelijk minder armslag om nieuwe tegenvallers op te vangen. Een ander risico is dat de rente weer omhoog gaat en dan stijgen de lasten ook.
Over de staat van de financiën moet het kabinet dus nadenken. En verder gaat de arbeidsmarkt op de schop. Demissionair minister Koolmees van Sociale Zaken was al begonnen aan hervormingen, maar door de coronacrisis is hij niet ver gekomen.
De beoogde hervormingen zijn in de lijn met de conclusies van de commissie-Borstlap (die breed worden gedeeld in Den Haag). Volgens die commissie moeten werkgevers vaker vaste contracten aanbieden, moet het aantal flexwerkers en zzp'ers omlaag en moet er meer worden geïnvesteerd in kennis en innovatie.
Wonen, stikstof en landbouw
Waar ook aandacht (en geld) naartoe moet, is de woningmarkt. De nood is daar hoog en wordt door iedereen gevoeld. Er moeten honderdduizenden woningen bij, maar waar moeten ze komen en wie moet het coördineren? Wat dat laatste betreft is het niet ondenkbaar dat een nieuwe minister van Wonen het gaat doen, want dat is de wens van veel partijen.
Wat de woningbouw de afgelopen jaren (onder meer) frustreerde was de stikstofcrisis. Om die te beteugelen is een wet opgetuigd, die onlangs is aangenomen. Kern is dat er minder stikstof in de natuur komt en dat bouwprojecten moeten kunnen doorgaan. De stikstofreductie moet voor een groot deel komen uit het inkrimpen of innoveren van de landbouw. Een schone taak voor het aanstaande kabinet om daar wat over te besluiten.
Van stikstof is het een kleine stap naar klimaatbeleid. Over het terugdringen van CO2 zijn al nationale en internationale afspraken gemaakt, maar de vraag is hoe die nagekomen moeten worden. Er zijn meerdere wegen die daarnaartoe leiden. En het kabinet kan de doelen ook nog scherper stellen (of juist minder scherp). Het kabinet gaat de komende tijd ongetwijfeld knopen doorhakken over windparken, zonneweides, CO2-heffingen en wellicht over een kerncentrale.
Enquêtes en onderzoeken
Dan zijn er nog wat pijnpunten: het kabinet moet aan de slag met de twee recente Tweede Kamer-onderzoeken. De commissie-Bosman kwam tot het oordeel dat er flink wat misgaat bij uitvoeringsinstanties als UWV, CBR en de Belastingdienst. Mensen die zich daar melden, hebben kans om in de knel te komen. En dat komt doordat Kamer en kabinet de uitvoering van beleid dat ze bedenken jarenlang hebben verwaarloosd, concludeerde de commissie.
Er is behoefte aan niet al te lang
Het andere onderzoek was naar de kinderopvangtoeslagaffaire. Daarin zijn grondbeginselen van de rechtsstaat geschonden, was de stevige conclusie van de commissie-Van Dam. Het leidde uiteindelijk tot het aftreden van het kabinet (dat sindsdien demissionair doorregeert), en het noopt het komende kabinet tot het hervormen van het toeslagenstelsel en tot een betere informatievoorziening.
Overigens is het volgende kabinet er daarmee niet vanaf. Er komt namelijk ook nog een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire (het vorige onderzoek was een iets 'lichtere' parlementaire ondervraging). Wat dat betreft kan het komende kabinet de borst natmaken. Er komt namelijk ook nog een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen, en de verwachting is dat ook de coronacrisis nog leidt tot een onderzoek.
Opgeteld best een lijst dus. En het is nog even de vraag wanneer het aanstaande kabinet eraan gaat beginnen (omdat de coalitie nog moet worden gevormd). De vorige kabinetsformatie in 2017 had een recordlengte van 225 dagen, maar veel partijen hebben de hoop uitgesproken dat het dit keer wat vlugger kan. Of in de woorden van verkenner Jorritsma donderdag: "Er is behoefte aan niet al te lang".
