Haagse plannen: over woningnood en of je (snel) een dak boven je hoofd krijgt

• Bernice Willemsen

  redacteur Politiek

De nieuwe minister van Wonen zal op zijn of haar eerste werkdag waarschijnlijk een zucht van wanhoop slaken. Op het bureau ligt de map 'aanpak woningtekort' en dat kan met recht nu al een hoofdpijndossier worden genoemd.

In het dossier zit het overzicht woningtekort. Dit jaar zijn er zo'n 300.000 woningzoekenden en dat tekort stijgt. Van een wachtlijst van tien jaar voor een betaalbaar huurhuis kijkt bijna niemand meer op. En de gemiddelde prijs van een koopwoning ligt op ongeveer 400.000 euro.

Stille ramp

Acceptabel vinden partijen het voortdurende woningtekort niet meer, is duidelijk uit de verkiezingsprogramma's. Een "stille ramp", zegt D66, volgens Forum voor Democratie is er een "wooncrisis" en veel andere partijen spreken over "woningnood". Ze komen met allerlei plannen.

Slide hier door de plannen van de partijen:

Er moeten per jaar zeker 100.000 nieuwe woningen worden gebouwd. De komende jaren één miljoen nieuwe huizen. Vooral bouwen voor starters, studenten, mensen met een laag inkomen (sociale woningbouw) en de middeninkomens. Aan ambities hebben de partijen dus geen gebrek.

Blaren

De partijen zijn het ook grotendeels eens over de oorzaak van het mislukte "bouwen, bouwen, bouwen" waar de coalitie vier jaar op aandrong. Verantwoordelijk D66-minister Ollongren van Binnenlandse Zaken praatte de blaren op haar tong met allerlei betrokken instanties. Er werden 'woonakkoorden' gesloten, maar het woningtekort bleef oplopen.

Kijk hier naar de cijfers;

Het probleem is dat het rijk nu nauwelijks gaat over de woningbouw. Het is vooral aan bouwbedrijven, woningcorporaties en beleggers om te bepalen wat ze willen bouwen. Gemeenten en provincies bepalen waar dat dan moet gebeuren. Ook allerlei complicerende (inspraak-)procedures en tijdrovende behandeling van bouwaanvragen maakt het niet eenvoudiger. De totstandkoming van een nieuwe wijk duurt al snel tien jaar.

Speculanten

De afgelopen jaren hebben (buitenlandse) beleggers op forse schaal panden opgekocht en zijn de huurprijzen omhoog geschoten. De doorstroming is ook niet op gang gekomen; voor ouderen is nauwelijks een kleinere seniorenwoning te vinden.

Het roer moet om, zegt Den Haag. Met allereerst een nieuwe minister voor Wonen, want dat willen twaalf van de zittende partijen. De grootste regeringspartij VVD houdt niet van het optuigen van nieuwe ministeries, maar spreekt wel over "meer regie bij het verdelen van schaarse grond".

En daar zit de crux. Het rijk wil de touwtjes weer terug in handen krijgen krijgen en niet meer lijdzaam moeten afwachten of er op lokaal of provinciaal niveau wel met vaart de juiste vergunningen worden afgegeven.

De rijksoverheid gaat zich in de komende kabinetsperiode zeker meer bemoeien met het aanwijzen van bouwlocaties. Er zullen grootschalige stadsuitbreidingen worden bekeken op allerlei plekken in Nederland, zoals misschien wel Almere Pampus, Valkenburg, Utrecht en Nijmegen (D66), Lelystad en Almere (ChristenUnie), Schiphol (Forum). Het CDA denkt aan de bouw van een complete stad, maar heeft nog geen exacte locatie op het oog.

Pandjesbazen

Verder zullen de speculanten harder worden aangepakt. De plannen variëren van "speculatie tegengaan" (VVD) tot het invoeren van de Prins Bernhard-belasting (PvdA) waarbij pandjesbazen met meer dan vijf huizen meer belasting moeten betalen. Prins Bernhard is een neef van koning Willem-Alexander en bezit, zo is de schatting, zo'n 600 panden in Nederland.

Het nieuwe kabinet zal verder proberen de huurprijzen aan te passen, zodat duurdere huizen gemakkelijker bereikbaar zijn voor bijvoorbeeld middeninkomens. Ook zal gestart worden met de ontwikkeling van kleinschalige seniorenwoningen, want die wens is te vinden in alle partijprogramma's.

Alleen is met al deze plannen nog geen nieuw onderdak geboden op korte termijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving voorspelde deze week dat door een tekort aan bouwgrond en bouwvakkers het woningtekort voorlopig niet verdwijnt. GroenLinks-leider Klaver zei in het NOS op 3-verkiezingsprogramma laatst ronduit op een woningvraag van een jongere." Het hele vervelende antwoord is dat je over een jaar nog geen huis kan kopen. De woningmarkt is de afgelopen tien jaar volstrekt verziekt. Het kabinet is woningen als handelswaar gaan zien."

Bij sommigen is de hoop gevestigd op het snel ombouwen van leegstaande kantoren en op flexwoningen. Door corona zullen meer mensen thuis werken en zo' n ombouw van overbodige kantoren gaat sneller dan de oprichting van een complete wijk. En een lichtpuntje biedt de kant en klare fabrieksbouw, op locatie hoeven de onderdelen alleen maar aan elkaar worden gezet. "Dat gaat sneller dan steen voor steen", aldus D66. "Met flexwoningen en fabrieks- en houtbouw kan de nieuwe minister van Wonen meteen beginnen", zegt PvdA-Kamerlid Nijboer.

Na de verkiezingen moet nog wel eerst een kabinet geformeerd worden en daar zullen de nieuwe bouwplannen pas ontworpen worden.