Coronacrisis houdt attractieparken al jaar in de greep: 'Wij kunnen veilig open'

• Melvin Captein en Chiem Balduk

'De dag dat Nederland een patiënt werd' kopte NOS.nl één jaar geleden. Het kabinet kondigde die dag de eerste vergaande coronabeperkingen in: musea, pretparken en dierentuinen werden geadviseerd tot zeker 1 april hun deuren te sluiten.

Maar april werd half mei. Vanaf toen konden de grote publiekslocaties met beperkingen weer open, om uiteindelijk 15 december weer volledig dicht te moeten. Ondanks steunpakketten staan meerdere musea en parken op omvallen.

Hoe kijken de directeuren van drie grote parken in Nederland - het Dolfinarium in Harderwijk, de Efteling in Kaatsheuvel en de Keukenhof in Lisse - terug op één jaar corona in Nederland. En hoe gaan we in de toekomst een dagje uit?

Het grootste attractiepark van Nederland (ruim 5,2 miljoen bezoekers in 2019) heeft zich sinds 2010 voorgenomen geen enkele dag meer dicht te zijn. Desondanks hield Eftelingdirecteur Fons Jurgens vanaf de eerste besmetting in Nederland rekening met sluiting van het park. "We konden nog veilig open, maar om de veiligheid van onze medewerkers te garanderen, besloten we dicht te gaan."

Een kleine drie weken dicht, dat viel nog te overzien, maar de gedwongen sluiting duurde langer dan verwacht. Er zijn 3000 mensen in dienst, van wie de helft thuis kwam te zitten. De andere helft houdt het park draaiend. "Een paar keer per week moeten de attracties blijven draaien. Dat blijft een droevig gezicht."

De Efteling kan zo snel mogelijk weer veilig open, garandeert Jurgens. "Mensen zijn niet meer binnen te houden, en bij ons is het veiliger dan in de drukke natuurgebieden. Ons sprookjesbos is het veiligste bos van Nederland!" Met behulp van crowd control, mondkapjes in binnenruimtes en "kilometers aan spatschermen", waardoor op de sfeer ietwat wordt ingeboet.

Komend hoogseizoen wordt cruciaal voor het park. Alle scenario's liggen klaar, ook voor het geval een vaccinatiepaspoort verplicht wordt. "We kunnen wat ons betreft ook zonder, maar als het moet, dan doen we het."

De beperkingen zorgen ervoor dat 2021 opnieuw een zwaar jaar wordt. Ook 2022 en 2023 worden financieel pittig, verwacht de Eftelingdirecteur. "Investeringen die we hebben uitgesteld, moeten alsnog gedaan worden. De voorgenomen uitbreiding loopt in ieder geval een aantal jaar vertraging op."

De eerste maanden van de coronacrisis leverden veel spanning op bij het personeel van het Dolfinarium. "Ook omdat er veel onduidelijkheid was over het virus. We wisten nog niet of de dieren gevaar liepen", blikt general manager Alex Tiebot terug. "Onze verzorgers vinden de gezondheid van de dolfijnen net zo belangrijk als die van henzelf."

Die verzorging gaat tijdens de sluiting gewoon door, want "de walrussen eten geen visje minder". Jaarlijks koopt het park 200.000 euro aan vis in. Ook de oefeningen gaan gewoon door, zonder publiek. "Dat hebben ze wel door. Sommige dieren vertonen er ander gedrag door."

De heropening, eind mei vorig jaar, was "heel erg zoeken". Bij de hoofdvoorstelling werd de helft van alle stoelen weggehaald. Een lichtpuntje was dat het Dolfinarium door het instellen van verplichte looproutes veel heeft geleerd over hoe bezoekers door het park worden geleid. "Dat was waardevol."

"Qua capaciteit moesten we zoeken naar de grens. Volgens het protocol mochten we 4000 mensen binnenlaten, maar we kozen voor 3000. Als een zeeleeuw naar voren komt, willen mensen dat toch even van dichtbij bekijken. Dan kan het te druk worden."

Tiebot hoopt in april weer open te kunnen, maar is voorzichtig met hopen. "Als de binnenruimtes dicht moeten blijven, moeten we ons afvragen of we de bezoeker voldoende kunnen bieden. Ook het openen van het terras maakt een groot verschil."

Toen de eerste meldingen van een nieuw coronavirus uit Azië opdoken, hield de Keukenhof al rekening met minder bezoekers. Normaliter is 15 procent van de bezoekers afkomstig uit Azië. "Vervelend natuurlijk, maar nog niet heel schokkend", herinnert directeur Bart Siemerink zich.

Niet lang daarna bleek dat de tulpententoonstelling voor het eerst sinds de opening in 1949 niet open kon. "We zaten vlak voor de opening en hebben toen honderden mensen naar huis moeten sturen. Het gaat om miljoenen aan inkomstendelving, zowel bij ons als leveranciers, touringbedrijven en uitzendkrachten." Aan versoepelingen in de zomer had het park niets, want na mei zijn de tulpen uitgebloeid.

Het park zette daarom de schouders eronder voor het volgende seizoen. In het najaar werden de bollen geplant, die nu tot bloei komen. Voorlopig zal niemand ze van dichtbij kunnen zien, want de voorgenomen opening volgende week is tot nader order uitgesteld door de geldende maatregelen.

Een ontzettende domper voor Siemerink. "Ik kijk uit op een park vol bloemen en niemand mag erdoorheen lopen, dat is emotioneel voor iedereen." Het voelt onredelijk: "Ik snap dat musea en theaters dicht zijn, maar in een park kun je veilig buiten lopen. Je kunt ons vergelijken met het Vondelpark, met het verschil dat wij de bezoekersstromen wél kunnen reguleren."

De directeur hoopt ten minste een paar weken open te mogen, voordat het groeiseizoen van de tulp begin mei voorbij is. Het alternatief is opnieuw een 'virtuele opening', waarbij je het park digitaal kunt doorstruinen. "Je ruikt alleen de bloemen niet en hoort de vogels niet fluiten", zegt Siemerink. "En we verdienen er niet aan."