Ontmoeting aan Zwarte Zee: Houdt Poetin Loekasjenko in het zadel?
Het lijkt de Wit-Russische autoriteiten niet te lukken om de anti-Loekasjenko-protesten de kop in te drukken. Zondag gingen opnieuw tienduizenden mensen de straat op, waarbij opnieuw hardhandig politie-optreden nodig bleek om de demonstranten uiteen te drijven.
Er staat daarom veel op het spel als de Russische president Poetin maandag zijn zwaar onder vuur liggende Wit-Russische collega Loekasjenko spreekt in Sotsji aan de Zwarte Zee. Het is erop of eronder voor Wit-Rusland; zowel voor de zittende macht, Loekasjenko dus, als voor de oppositie.
Al sinds de fel omstreden presidentsverkiezingen op 9 augustus, die Loekasjenko een onwaarschijnlijke 80 procent van de stemmen opleverden, is het normaal gesproken zo rustige Wit-Rusland het toneel van ongekend grote en langdurige demonstraties tegen verkiezingsfraude en politiegeweld. Loekasjenko's gemaskerde politietroepen en veiligheidsdienstagenten hebben de afgelopen weken vele duizenden mensen gearresteerd en opgesloten, vele honderden arrestanten mishandeld.
Ook zondag gingen de Wit-Russen weer massaal de straat op:
De Coördinatieraad, waarmee de oppositie een vreedzame overgang naar nieuwe verkiezingen wilde organiseren, is effectief onthoofd. Zes van de zeven leden van het presidium zitten in de cel of zijn onder dwang de grenzen met buurlanden Polen, Litouwen en Oekraïne overgezet.
Hondstrouw
Dat Loekasjenko nog steeds op zijn troon zit, dankt hij ten dele aan de hondstrouwe machtsstructuren die hij hoogstpersoonlijk heeft opgebouwd in de 26 jaar dat hij aan de macht is. Politie, veiligheidsdiensten en leger zijn tot nu toe onvoorwaardelijk achter hem blijven staan.
Maar wapenstokken, rubberkogels, waterkanonnen, traangas, arrestantenwagens en politiecellen verliezen hun kracht als de machtige buurman besluit de knop om te draaien. Het is uiteindelijk Poetin die Loekasjenko in het zadel houdt.
Daar heeft hij een hele keur aan instrumenten voor. Economisch heeft oud-judoka Poetin zijn collega in de houdgreep. Als Rusland gas- en olieprijzen verhoogt, duikelt de Wit-Russische economie in een nog veel dieper gat dan waar die nu al inzit. Hetzelfde geldt als Moskou besluit Loekasjenko's buitenlandse schulden niet te herfinancieren, de import uit Wit-Rusland te beperken of de Russische havens gesloten te houden, nu Litouwen dreigt de zijne de sluiten voor Wit-Rusland.
Maar Poetin kan Loekasjenko niet alleen economisch wurgen. Hij heeft ook propagandisten van het staatskanaal Russia Today geleverd ter vervanging van hun voormalige collega's bij de Wit-Russische staatsomroep die de leugens van het regime niet meer over hun lippen konden krijgen. Hij heeft een reserve-politiemacht achter de hand voor het geval Loekasjenko's mannen het niet meer aankunnen.
Vinger in de pap
Dat doet Poetin allemaal niet uit liefdadigheid. Hij vreest dat Wit-Rusland de kant van het Westen kiest als de oppositie het voor het zeggen krijgt. Niet dat daar concrete aanwijzingen voor zijn, maar zelfs het kleinste risico dat de EU en vooral de NAVO verder optrekken naar de Russische grenzen wil hij vermijden. Dat de Baltische landen in het Westerse kamp zitten, vindt hij al erg genoeg. Met ingrijpen in Georgië en Oekraïne heeft hij geprobeerd de anti-Russische consequenties van de revoluties daar te beperken. In Wit-Rusland wil hij helemaal geen revolutie.
Welke afspraken Poetin en Loekasjenko zullen maken, is nu onmogelijk te zeggen. Het zal heus niet zo zijn dat de Russische vlag vanaf dinsdag boven het presidentiële paleis in Minsk wappert, maar de Russische vinger de Wit-Russische pap zal een stuk dikker worden. En de oppositie zal opgejaagd, gearresteerd en vervolgd blijven worden. Daar heeft Poetin zichzelf medeverantwoordelijk voor gemaakt.
