Terwijl zijn vrienden protesteerden, sprak nieuwslezer Sergej van 'agressieve jongeren'

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Het was dé jongensdroom van Sergej Kozlovitsj: werken bij het journaal van Wit-Rusland. Maar de rijzende ster had genoeg van de propaganda van de Wit-Russische staatsmedia en besloot zijn droombaan vaarwel te zeggen. Tientallen andere journalisten volgden, honderden staakten.

Daarmee leek een traditionele steunpilaar van president Loekasjenko te wankelen, maar niets blijkt minder waar. Door de inzet van Russische journalisten verhardden de tirades richting de demonstranten juist, zo blijkt uit het verhaal van Kozlovtisj.

Spreekbuis van de staat

De presentator kijkt zonder schuldgevoel terug op zijn carrière als spreekbuis van Loekasjenko. In een land zonder onafhankelijke televisiezenders zat er voor de jonge informaticastudent Kozlovitsj in 2011 niets anders op dan te solliciteren bij de staatstelevisie. Hij werkte zich omhoog: acht jaar na zijn start als assistent-technicus werd hij in 2019 gelanceerd als boegbeeld van het ontbijtnieuws op hoofdzender Belarus 1.

Hij was gewend het nieuws te brengen zoals de autoriteiten dat wilden. Aanpassen naar de werkelijkheid zat er niet in, afwijken van de partijlijn was gevaarlijk. "Ik las de informatie droog voor", zegt Kozlovitsj. "Ik overtuigde mezelf dat ik feiten overbracht."

Politieke duiding was immers niet de reden waarom hij de journalistiek in ging. Hij haalde zijn voldoening uit verhalen over evenementen of de natuur: "Ik heb geweldige reportages gemaakt over het herstel van bedreigde diersoorten." Toch begon zijn geweten aan hem te knagen.

Geweten opzij zetten

10 augustus, de dag na de verkiezingen, was de druppel. Terwijl zijn vrienden de straat opgingen om te demonstreren tegen de frauduleus verlopen stembusgang, sprak Kozlovitsj in het journaal stoïcijns over "agressieve jongeren en provocateurs die overheidsgebouwen bestormen".

Na de dood van een demonstrant als gevolg van politiegeweld werd gedaan alsof het zijn eigen schuld was: hij zou een explosief hebben vastgehouden. Op beelden van persbureau AP is te zien dat de politie op hem schiet:

"Ik was op dat moment de enige nieuwsbron voor veel Wit-Russen, omdat het internet was platgelegd", zegt hij over de kracht van zijn tekst tijdens de protesten. Door dat besef brak iets: hij wilde niet langer zijn geweten opzij zetten. "Ik ervoer geen angst of schaamte, maar meer een emotionele stress. Ik was 's avonds en de daaropvolgende dag verstijfd en kon niets doen."

Hij besloot te vertrekken. Op Instagram maakte hij bekend dat de jongensdroom ten einde is. "Dit is mijn keuze. Ik ga op zoek naar een nieuwe baan."

Zijn vertrek bereikte de internationale pers, maar haalde in eigen land weinig uit. Moeiteloos werd zijn positie overgenomen door de achterblijvers en lege redactieplekken werden ingevuld door Russen. Dat heeft Loekasjenko trots bevestigd. "Ik heb Rusland gevraagd journalisten van hun beste televisiezenders te geven", zei de president volgens zijn persdienst.

De buitenlandse inzet wordt subtiel ingezet, denkt Kozlovitsj. Uitsluitend achter de schermen, vakkundig regisserend hoe Wit-Russische journalisten het nieuws moeten brengen. De toon is sindsdien veranderd. Demonstranten worden weggezet als westerse agenten, die op een anti-Russische Maidanrevolutie willen aansturen. De rood-witte oppositievlag wordt een nazisymbool genoemd.

Bij een verslag van een oppositiebijeenkomst werd "Loekasjenko, ga weg" veranderd in "ga weg", zodat de indruk ontstond dat oppositielid Maria Kolesnikova werd uitgejouwd:

De Russische invloed werd pijnlijk zichtbaar toen in het journaal werd gesproken over 'Belarussia', de Russische benaming voor de vroegere Sovjetrepubliek. Kozlovitsj noemt de nieuwe koers een belediging voor de achterblijvers bij de staatsomroep. "Kennelijk geven de autoriteiten niet om hun medewerkers. Als het zo doorgaat, verandert Belarus 1 binnenkort in Rusland 1."

Hij hoopt ooit terug te keren bij zijn oude werkgever, maar niet zolang Loekasjenko aan de macht is. Hij hoopt ondertussen furore te maken als 'sociaal journalist' op YouTube, "want daar ben ik tenminste vrij". Met zijn kanaal Niet op TV interviewt hij Wit-Russische demonstranten en stakers.

Morgen is hij van plan verslag doen van de wekelijkse protestmars. Kozlovitsj is bang om op een dag gearresteerd te worden, hoewel hij de wet niet overtreedt. "Op dit moment is niemand veilig", verzucht hij.