Emotionele uitbarsting tijdens proces tramaanslag: 'Lafaard!'
In de rechtbank in Utrecht is de eerste pro-formazitting gehouden over de tramaanslag in Utrecht. Gökmen T. heeft bekend vier mensen te hebben gedood, maar beroept zich verder op zijn zwijgrecht. Verslaggever Remco Andringa deed vanochtend chronologisch verslag van de gebeurtenissen; lees ze hieronder na (of klik hier voor een samenvatting).
10.30 uur
De zitting is afgelopen. Als T. de zaal uit wordt gevoerd, roept hij de rechter nog na: "Jullie zijn minder waard dan..." Hij kan zijn zin niet afmaken. De vader van een van de slachtoffers kan zich niet meer inhouden: "Lafaard! Een varken ben je!"
Een meisje op krukken loopt huilend de zaal uit. De zaak gaat 23 september verder.
10.25 uur
De rechtbankvoorzitter wil weten waarom T. de democratie niet erkent. Hij is tenslotte al vanaf zijn jeugd in Nederland. "Waarom vertellen jullie niet wat er op de demper van de pistool is geschreven, als jullie eerlijk willen zijn?" vraagt Gökmen T. Kennelijk stond ook daar een tekst op.
Rechtbankvoorzitter Ruud Veldhuisen leest wat passages voor uit wat T. eerder bij de rechter-commissaris verklaarde. "Ik laat niemand met ons geloof spotten", zei hij daar. "Ik wilde laten zien dat jullie niet van diamant zijn en wij niet van zand. Jullie pakken alleen maar stukjes en de rest laten jullie staan."
Hij sprak verder over de Mohammed-cartoons, Koranteksten op blote vrouwen (een mogelijke verwijzing naar de film Submission) en betrokkenheid van Nederlands militairen in de strijd in Afghanistan, Libië en Tsjetsjenië.
"Denk je nou echt dat wij niets terug zullen doen?", concludeerde T. "De democratie is 200 tot 250 jaar op aarde. Denk je echt dat wij de sharia loslaten?"
De rechtbankvoorzitter vraagt waarom T. vond dat hij zelf onschuldige mensen om het leven mocht brengen. "Wie bent u om dat te doen?" Gökmen T.: "Wie zijn jullie om moslims dood te maken?"
In een kort, stekelig gesprek met de rechtbankvoorzitter maakt Gokmen T. zijn aversie kenbaar tegen de westerse wereld. "Jullie houden de grenzen dicht om moslims beter in het water dood te kunnen verdrinken", stelt hij onder andere.
Na een paar minuten houdt de rechtbankvoorzitter het voor gezien. "Jij wil mij niet begrijpen", zegt T. nog.
10.20 uur
Het Openbaar Ministerie schetst de impact van het incident op 18 maart. Mensen werden opeens geconfronteerd met extreem geweld, zegt de officier van justitie. Vier mensen kwamen om. Getuigen hebben nog dagelijks klachten, zoals angst- en concentratiestoornissen.
Er is niet alleen in de tram geschoten, maar ook op straat. Zo schoot T. bij een benzinestation vanuit een gestolen auto op vluchtende mensen. "De camerabeelden uit de tram zijn zo indringend dat we ze niet op zitting willen laten zien", aldus de officier.
De politie werkt met meer dan vijftig mensen aan de zaak, waaronder specialisten op het gebied van radicalisering. "Wij hebben een sterke indicatie dat hij een terroristisch oogmerk had. Hij heeft geschoten op willekeurige mensen, we baseren het op zijn verklaringen bij de rechter-commissaris en op documenten die hij heeft gegeven. En er is een briefje gevonden, waarop stond: 'Ik doe dit voor mijn geloof, jullie maken moslims dood, Allah is groot. '
T. wil verder niets zeggen over zijn motieven. "We zullen proberen met verdachte in gesprek te raken", zegt de officier. In de zomer moet hij naar het Pieter Baan Centrum, waar hij psychologisch en psychiatrisch wordt onderzocht.
10.05 uur
De officier van justitie gaat in op de vrijlating van Gökmen T. op 1 maart, ruim twee weken voor hij toesloeg in de tram. "Als hij toen nog vast had gezeten, was hij niet in de tram gestapt op 18 maart. Dit moet voor de nabestaanden een haast ondraaglijke gedachte zijn."
Gökmen T. zat begin dit jaar in voorarrest vanwege een verkrachtingszaak. Er waren geen zwaarwegende redenen meer om hem langer vast te houden, volgens het Openbaar Ministerie.
Volgens de officier van justitie zijn toen geen signalen gemist dat hij een ernstig strafbaar feit zou kunnen gaan plegen. "Hij stond bekend als moeilijk persoon, een drugsgebruiker, een draaideurcrimineel die niet openstond voor hulpverlening. Er is geen aanleiding geweest hem nadrukkelijker in de gaten te houden. Niets wees erop dat verdachte zich schuldig zou kunnen maken aan de vandaag ten laste gelegde feiten."
Toen hij werd vrijgelaten wist zowel het Openbaar Ministerie als het gerechtshof niet dat T. betrokken was bij een geweldsincident in de gevangenis in Lelystad: hij gaf een medewerker een kopstoot. Die mishandeling is aan het dossier toegevoegd.
Het Openbaar Ministerie denkt dat het politieonderzoek in november klaar is.
09.55 uur
De rechtbank noemt de schietpartij in de tram in maart "een oorverdovende gebeurtenis."
Het incident heeft een grote impact op de betrokkenen, de nabestaanden en de stad Utrecht. De voorzitter waarschuwt dat het proces voor nabestaanden confronterend zal zijn.
Gokmen T. hoort het uiterlijk onbewogen aan. Als de rechter stelt dat "de verdenking is heftig, zwaar en ernstig", onderbreekt T. hem met de opmerking "Geen verdenking, ik heb bekend".
09.50 uur
De voorzitter van de rechtbank, Ruud Veldhuisen, wil weten waarom Gökmen T. geen advocaat heeft. "Ik ben geen democraat en ik erken jullie rechtbank niet. Dat heb ik meerdere keren duidelijk gemaakt maar jullie blijven het vragen."
"Dat is interessant", antwoordt de voorzitter. "U staat hier in Nederland terecht, dus u heeft recht op een advocaat. Overziet u waar u afstand van doet? "
T.: "Ik beroep u op mijn zwijgrecht."
Dat de verdachte met handboeien om op zijn stoel zit, noemt de rechtbankvoorzitter "ongelukkig, onwenselijk en ongastvrij". "Maar ik begrijp dat de emoties zo groot waren bij u vanochtend dat dit nodig is."
09.45 uur
Het is doodstil in de zaal als Gökmen T. wordt binnengebracht. Hij is geboeid, wat uitzonderlijk is in de rechtszaal. Hij draagt een baard en kijkt de zaal in als de parketpolitie hem binnen leidt. De agenten zetten hem op een stoel voor de rechtbank. Drie agenten zitten om hem heen. T. staat niet op voor de rechtbank als die de zaal binnenkomt.
09.15 uur
De belangstelling voor deze eerste procesdag is groot. Er zijn vele tientallen aanwezigen. De rechtbank heeft vier videozalen geopend, waar nabestaanden en publiek de zitting kunnen volgen.
Een van de mensen die aanwezig zijn, is de vader van de doodgeschoten Roos Verschuur. Hij arriveerde vanmorgen met zijn advocaat, Sébas Diekstra. "De vader van Roos wil de man die zijn dochter dood zou hebben geschoten die eerste zitting in de ogen kunnen kijken en hem confronteren met het leed dat de nabestaanden van Roos is aangedaan", liet de advocaat eerder weten.
Na de aanslag zette een buurvrouw een crowdfundingactie op voor de kosten die de vader van de 19-jarige vrouw zou krijgen. Er werd ruim 100.000 euro gedoneerd.
08.30 uur
Bij de rechtbank in Utrecht begint over een uur de rechtszaak tegen Gökmen T., de man die heeft bekend dat hij op 18 maart het vuur opende in een tram in Utrecht. Daarbij kwamen vier mensen om het leven. Twee anderen raakten zwaargewond.
T. wilde niet aanwezig zijn bij deze pro-formazitting, waarin wordt gesproken over de staat van het onderzoek, de voorlopige hechtenis van de verdachte en hoe de strafzaak verder behandeld wordt. De rechter heeft hem verplicht aanwezig te zijn, desnoods onder dwang.
De verdachte staat bekend als een draaideurcrimineel die ook perioden kende waarin hij zich als vroom moslim presenteerde. Grote vraag tijdens de rechtszaak zal zijn of T. ideologisch gemotiveerde terrorist was of een verwarde veelpleger die om onduidelijke redenen is gaan schieten.