Start zaak tegen Gökmen T. : van kruimeldief tot aanslagpleger
Vandaag begint in de Utrechtse rechtbank het proces tegen Gökmen T., verdacht van de aanslag in een sneltram in Utrecht in maart. Hij moet aanwezig zijn, bepaalde de rechter afgelopen week.
T. heeft geen advocaat meer en wilde zelf niet komen, maar de rechtbank wil hem kunnen spreken over de voortgang van het proces. Daarom móet hij komen. Desnoods wordt hij onder dwang naar de rechtbank gebracht.
En dus zit T., die dinsdag 38 jaar wordt, vanaf 09.30 uur in dezelfde rechtbank waar hij al talloze keren moest verschijnen. Op zijn twaalfde kwam hij vanuit Turkije naar Nederland; sinds zijn achttiende is hij vaste klant van justitie.
Pistool
Gökmen T. ontpopt zich tot een draaideurcrimineel die de gevangenis in en uit gaat. Het zijn vaak kleine vergrijpen waarvoor hij wordt gepakt: de diefstal van een spijkerbroek bij de V&D, het ingooien van een ruit, het verpatsen van een gestolen navigatiesysteem.
In de Utrechtse wijk Kanaleneiland wordt hij eens betrapt met een pistool. Samen met een vriend heeft hij in een dronken bui midden op straat in het rond geschoten. Hij krijgt drie maanden cel.
Meestal ontkent hij alles, zoals bij zijn aanhouding voor vernieling: "Ik zat op een bankje een jointje te draaien. Opeens kwamen er allemaal agenten van alle kanten."
In augustus 2017 wordt T. aangehouden omdat hij zijn toenmalige vriendin zou hebben verkracht. Hij zit weer een maand vast. De rechtszaak moet nog dienen.
Labiel
Al langere tijd zijn er zorgen over zijn geestelijke gesteldheid. Bekenden omschrijven T. dit jaar tegenover de NOS als labiel en agressief. Bovendien zou hij verslaafd zijn aan drugs.
Het past in het plaatje van een kruimeldief die straf na straf krijgt en nauwelijks vooruitgang boekt in het leven. In het najaar van 2018 is Gökmen T. betrokken bij een inbraak in een fietsenwinkel in Utrecht. De buit: een paar tientjes. Ook steelt hij een fiets. Hij knipt het slot open met een betonschaar. T. geeft het toe: "Dat was dom van mij."
Periodes waarin T. drugs gebruikt, worden volgens bekenden afgewisseld met vromere periodes waarin hij de islam aanhangt en traditionele gewaden draagt. Duidelijke tekenen van radicalisering zijn er echter niet.
Verloofd
Begin dit jaar komt Gökmen T. weer twee maanden vast te zitten. Tegen de afspraak in heeft hij niet meegewerkt aan een persoonlijkheidsonderzoek en een reclasseringsrapport. Als hij opnieuw belooft mee te werken, wordt hij op 1 maart vrijgelaten. Dat hij een paar dagen eerder nog een gevangenbewaarder mishandelde, staat zijn vrijlating niet in de weg.
Op 4 en 5 maart moet hij weer voorkomen in Utrecht, op drie verschillende zittingen. Gökmen T. leeft op dat moment van een uitkering en heeft schulden, die vooral zijn ontstaan door verkeersboetes niet te betalen.
Volgens zijn toenmalige advocaat gaat het eindelijk de goede kant op met T. "Mijn cliënt zit in een stijgende lijn. Hij is verloofd en gaat binnenkort trouwen."
De gevangenis heeft hij vaak genoeg gezien.
Na een tijd rondzwerven, heeft T. inmiddels een flatje in de Utrechtse wijk Overvecht bemachtigd. "Het gaat vele malen beter sinds hij een woning heeft", zegt zijn advocaat. "Ook zijn familie vindt dat het beter gaat met hem. Cliënt heeft twee gezichten: de goede broer die wil trouwen, niet drinken en degene die slechte dingen deed."
Zijn advocaat probeert hem buiten de gevangenis te houden: "De gevangenis heeft hij vaak genoeg gezien. Daar krijgt hij conflicten en leert hij alleen maar slechte dingen."
Toch krijgt hij vier maanden gevangenisstraf voor de inbraak een jaar eerder, en een week cel voor de fietsendiefstal. Omdat het vonnis nog niet onherroepelijk is, hoeft hij niet meteen terug de gevangenis in.
Motief
Nog geen twee weken later, op 18 maart dit jaar, ontspoort Gökmen T. volledig. Om kwart voor elf 's ochtends schiet hij vier mensen dood in een sneltram op het 24 Oktoberplein. Twee anderen raken zwaar gewond.
T. vlucht door voor het stoplicht een auto te kapen, maar wordt diezelfde dag nog opgepakt in het huis van een vriend. Het Openbaar Ministerie verdenkt Gökmen T. van moord met een terroristisch oogmerk.
Gökmen T. heeft de schietpartij toegegeven en gezegd dat hij alleen handelde. Voor zover nu bekend, heeft hij daarna niets meer willen zeggen. Naar zijn motief is het nog altijd gissen.
Op een papier dat in de vluchtauto is gevonden, stond volgens het AD de handgeschreven tekst 'Voor mijn moslimvrienden. Allahu Akbar'. Er zijn ook berichten dat hij tussen januari en maart dit jaar in de gevangenis is geradicaliseerd.
Ideologisch
Is Gökmen T. een ideologisch gemotiveerde terrorist of een verwarde veelpleger die om onduidelijke redenen is gaan schieten? Misschien wel allebei, zegt hoogleraar terrorisme Edwin Bakker van de Universiteit van Leiden.
Uit onderzoek blijkt dat veel Syriëgangers voor hun vertrek psychische problemen hadden. Verdachten kunnen dus verward én ideologisch gemotiveerd zijn. "In het geval van Gökmen T. is er vermoedelijk ook sprake van psychische problemen en een terroristisch motief, we moeten dat niet zo uit elkaar willen trekken", zei Bakker onlangs in de Volkskrant.
Ook het Openbaar Ministerie houdt rekening met "persoonlijke problematiek in combinatie met geradicaliseerd gedachtengoed". Straks geeft het OM een toelichting op de gebeurtenissen op 18 maart en het politieonderzoek van de afgelopen maanden.
Naar verwachting zal Gökmen T. binnenkort worden opgenomen in het Pieter Baan Centrum voor psychologisch onderzoek. Hij zit op dit moment nog vast op de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught.
