Waarom Turkije en de VS ruziën over een Russisch luchtafweersysteem
Honderd F-35's ter waarde van 9 miljard dollar of een raketafweersysteem van 2,5 miljard dollar? Turkije wil het allebei, maar de VS dwingt de NAVO-bondgenoot om te kiezen. Want het afweersysteem S-400 is van Russische makelij.
Een geavanceerde Russische radar- en raketinstallatie aansluiten op het NAVO-netwerk, dat is een "onacceptabel risico" volgens de Amerikanen. Ze dreigen met sancties, stopten de levering van F-35-onderdelen en zouden geen Turkse F-35-piloten meer opleiden. Turkije wordt zelfs helemaal uit het JSF-programma gezet als de wapendeal met Moskou doorgaat, zegt Washington.
Die harde toon is ongepast tussen NAVO-bondgenoten, zei de Turkse defensieminister vandaag. Hij belt donderdag met zijn Amerikaanse collega voor een oplossing.
Turkije heeft zich ermee in de problemen gewerkt.
"Het lijkt alsof de Turkse regering nog altijd denkt dat ze uiteindelijk de S-400 én de F-35 kunnen kopen", zegt Turkijecorrespondent Lucas Waagmeester. "Nu duidelijk wordt dat Washington dat echt niet accepteert, is de bestelling bij de Russen niet meer af te zeggen. Turkije heeft zich ermee in de problemen gewerkt."
De Turkse president Erdogan zei eerder al dat er geen weg terug is. De raketinstallatie wordt in juli geleverd, maakte Moskou dinsdag bekend.
Wat maakt deze deal zo gevoelig?
De VS vreest dat er indirect gevoelige militaire informatie bij de Russen terechtkomt. De installatie zou bijvoorbeeld F-35-straaljagers leren herkennen. Terwijl deze jachtvliegtuigen, die op de meeste radars onzichtbaar zijn, straks de kern vormen van de NAVO-luchtmacht. Een militaire alliantie die is opgericht als tegenwicht voor de Sovjet-Unie. Ook Nederland is tegen de wapendeal.
Rusland kan als een Trojaans paard het NAVO-systeem binnendringen, is een ander argument van de Amerikanen. Dat is mogelijk, maar de kans is klein volgens defensiedeskundige Siemon Wezeman van het Zweedse onderzoeksinstituut SIPRI. "Ik krijg de indruk dat het vooral een stok is om de hond te slaan. Dat het de VS meer te doen is om de slechte relatie met Turkije."
Erdogan en Trump liggen al langer in de clinch over de oorlog in Syrië. Washington steunt de Koerdische YPG-militie in het buurland. Terwijl Ankara dat als een terroristische organisatie ziet, vlak naast de Turkse grens.
Waarom willen sommige landen graag de S-400?
Kort door de bocht: je krijgt een zeer geavanceerd systeem voor relatief weinig geld. Een zo'n mobiele raket- en radarinstallatie kost rond de half miljard dollar. De grootste concurrent, de Amerikaanse Patriot, heeft ter vergelijking een prijskaartje van ruwweg een miljard dollar.
"De S-400 kan zowel vliegtuigen als ballistische raketten neerhalen - en is voor die gecombineerde functie waarschijnlijk zelfs iets beter dan de Patriot." India en China kochten vorig jaar voor enkele miljarden aan S-400's van Rusland.
De afweerinstallatie bestaat uit meerdere mobiele onderdelen. Een radar, een commandopost, een voertuig om de raketten aan te sturen en een om die projectielen te lanceren. Het bereik van de raketten is 300 kilometer. Het systeem kan zichzelf aanleren om vijanden te herkennen. Ook als ze grotendeels onzichtbaar op de radar zijn. Zonder dat iemand het apparaat bestuurt, kan de S-400 een vijandelijk toestel uit de lucht schieten.
Zo'n 13 landen hebben interesse getoond in de S-400. Maar de VS maakte iedereen duidelijk dat landen sancties riskeren als ze het luchtafweersysteem kopen. Want de Russische wapenfabrikant Almaz-Antey staat op de Amerikaanse sanctielijst vanwege het conflict in Oekraïne.
Zo kreeg ook China de sancties opgelegd. En India wordt op een vergelijkbare manier als Turkije onder druk gezet door de VS om de miljardendeal met Rusland terug te draaien.
Waarom wil Turkije dan toch doorzetten?
Volgens correspondent Waagmeester heeft Erdogan meer vertrouwen in samenwerken met Poetin dan met Trump. "In de oorlog in Syrië vindt Erdogan in Rusland een betrouwbare speler."
De S-400 is volgens Wezeman een prestigekwestie voor Turkije. Erdogan zei eind mei dat zijn land samen met Rusland ook de opvolger S-500 gaat produceren. "Turkije is sterk gericht op het ontwikkelen van geavanceerde wapens en het heeft daarvoor buitenlandse hulp nodig."
De president wil zijn land zo profileren als sterke speler in het Midden-Oosten. "En misschien had hij zich ook iets verkeken toen hij de order voor de S-400 plaatste. Toen was de reactie van de VS nog niet zo sterk. Maar nu is het hard tegen hard. Zowel Trump als Erdogan wil geen gezichtsverlies."
