Politiemol Mark M. kwam niet door screening, maar kon overal bij
De rechtszaak tegen de vermoedelijke politiemol Mark M. gaat vandaag van start. Morgen hoort hij welke straf het Openbaar Ministerie tegen hem eist wegens het lekken naar criminelen. Vijf vragen over de zaak en de gevolgen.
1. Hoe kwam de zaak aan het licht?
Het was een inval bij een autohandelaar in Oirschot die leidde tot de ontmaskering van Mark M. De verkoper van luxe auto's bleek zeer vertrouwelijke informatie uit politieonderzoeken op zijn computer te hebben staan. De rijksrecherche ging op zoek naar de bron en kwam uit bij Mark M. uit Weert.
M. werkte sinds 2009 voor de politie, eerst bij de recherche en later bij de verkeerspolitie. Hij wordt ervan verdacht jarenlang gevoelige informatie te hebben doorverkocht aan criminelen. Hij keek mee in tientallen strafrechtelijke onderzoeken, verrichtte 28.000 zoekopdrachten in de politiesystemen en kopieerde tal van documenten. Na zijn aanhouding in 2015 noemde toenmalig korpschef Gerard Bouman hem "de rotste appel aller tijden".
Abonnementen
Volgens het Openbaar Ministerie is het aannemelijk dat Mark M. acht ton heeft verdiend met het lekken van informatie. Dat is berekend op basis van de 'abonnementen' die criminelen uit Zuid-Nederland bij hem zouden hebben afgesloten. In ruil voor geld werden ze maandelijks op de hoogte gehouden over politieonderzoeken.
Volgens M.'s advocaat is de berekening van justitie onzin. Bij Mark M. is een paar duizend euro cash gevonden. Bij een vermoedelijke tussenpersoon, die ook terechtstaat, lag 235.000 euro cash verstopt in de trapkast, maar daar zou M. niets mee te maken hebben.
Schimmig blijft ook het precieze aantal afnemers van de politie-informatie. Het Openbaar Ministerie heeft er maar een beperkt aantal weten te traceren. Slechts drie afnemers worden vervolgd. Van Mark M. zelf is de rijksrecherche in ieder geval niets wijzer geworden. Hij heeft zich altijd beroepen op zijn zwijgrecht.
2. Hoe kon dit gebeuren?
De politie vergat zijn inlog-autorisatie aan te passen, waardoor Mark M. toegang had tot allerlei gevoelige informatie waar hij eigenlijk helemaal niet meer bij mocht komen. Zo lukte het hem om vier jaar lang te blijven grasduinen in strafrechtelijke onderzoeken.
Bovendien bleek dat M. niet was gescreend, toen hij een vertrouwensfunctie kreeg bij de recherche. Het vereiste veiligheidsonderzoek werd pas maanden later uitgevoerd. Toen hij vervolgens niet door de screening kwam, werd hij overgeplaatst naar de verkeerspolitie. Toch bleef hij dus toegang houden tot lopende onderzoeken van de recherche.
3. Hoe vaak komen lekken voor bij de politie?
De meest recente cijfers dateren uit 2016. Toen werden 126 politiemensen ontslagen wegens "integriteitsschendingen", van wie twintig wegens corruptie of lekken.
Uit een rapport van de veiligheidsonderzoekers van het WODC dat afgelopen najaar werd gepubliceerd, blijkt dat de afgelopen vijf jaar veertig integriteitsschendingen verband hielden met de georganiseerde misdaad.
Het aantal lekken bij de politie is overigens al jaren min of meer stabiel. Er lijkt dus geen sprake van méér corruptie bij de politie, ook al proberen criminelen volgens het onderzoek steeds duidelijker voet aan de grond te krijgen bij de opsporingsdiensten.
4. Doet de politie genoeg om het lekken naar criminelen tegen te gaan?
Nee, volgens datzelfde rapport. Nog steeds is de screening niet op orde, stelden de onderzoekers. Minder medewerkers krijgen de zwaarste vorm van screening en er wordt bij de politie te weinig tussentijds gescreend.
Mark M. bleek ook niet de enige die niet op tijd werd onderworpen aan een veiligheidsonderzoek. Meer dan honderd agenten hadden niet de juiste verklaring en moesten alsnog gescreend worden. Later hield de politie nog eens 3000 medewerkers tegen het licht, omdat ze na de reorganisatie bij de politie een andere functie kregen. Die inhaalslag is volgens de politie het afgelopen jaar afgerond.
Fout gedrag
Volgens het WODC-rapport is het ook belangrijk dat agenten elkaar aan durven te spreken op fout gedrag. En dat is nogal eens moeilijk binnen de gesloten, hiërarchische politieorganisatie. Korpschef Erik Akerboom zei eerder dat hij werkt aan "een cultuur die het kritische gesprek centraal stelt", bijvoorbeeld door leidinggevenden daarin te trainen.
Ook is er tijdens de opleiding tot agent meer aandacht voor integriteit en wordt er beter gescreend tijdens het werven van nieuwe mensen. Verder houdt de politie de eigen systemen inmiddels beter in de gaten. Als iemand inlogt vanaf een ongebruikelijke plek of opvallend veel informatie opzoekt, pluist de politie uit wat er aan de hand is.
5. Wat hangt Mark M. boven het hoofd?
Dinsdag wordt bekend welke straf het Openbaar Ministerie eist. Inmiddels zijn al wel andere lekkende agenten veroordeeld. Een agent uit Den Haag die informatie over wietplantages doorgaf aan criminelen kreeg vier jaar cel. En een agent uit Kerkrade die gegevens over invallen doorverkocht, kreeg 2,5 jaar cel. Het ligt dus in de lijn der verwachting dat het OM zal vragen om een jarenlange celstraf.
De rechtbank heeft M. niet verplicht om bij de behandeling van zijn zaak te zijn, maar hij is er wel. Eerder zei hij dat zijn leven in Nederland "een hel" is geworden.
Na zijn vrijlating in mei 2016 vertrok hij naar Oekraïne, waar hij de afgelopen jaren al veel kwam en ook een vriendin heeft. Daar zegt hij nu head of security and risk management te zijn bij een bedrijf dat bodyguards en versleutelde telefoons levert. Volgens zijn cv is hij een 'expert in politieonderzoeken' en heeft hij een 'sterke staat van dienst van ruim zeven jaar bij onder meer de Nederlandse recherche'.