Catalonië wil weg, Spanje wil dat tegenhouden: hoe nu verder?

• Guus Dietvorst

  redacteur Online

Na weken van demonstraties, arrestaties en chaos riep Catalonië gisteren de onafhankelijkheid uit en zoals verwacht gaat Spanje er absoluut niet in mee. Vlak na het besluit van het Catalaanse parlement stelde de Spaanse senaat artikel 155 in werking. Maar wat betekent dat concreet? En wat gaat er verder gebeuren?

Hieronder vijf vragen (en de antwoorden) over de gevolgen van de gebeurtenissen in Barcelona en Madrid:

Hoe werkt dat artikel 155 dan?

Als een regiobestuur de grondwet schendt, kan de Spaanse regering "de wettelijke toestand in de regio herstellen". Concreet houdt dat in dat Madrid het bestuur in de regio overneemt, nieuwe verkiezingen uitschrijft en een bewindvoerder aanstelt.

Vanavond heeft Madrid de Catalaanse regering ontslagen en het regioparlement ontbonden. Landelijke ministeries zijn nu de baas in Catalonië. Premier Rajoy heeft ook nieuwe verkiezingen uitgeschreven in Catalonië, die worden gehouden op 21 december.

Het is de eerste keer dat de Spaanse regering artikel 155 heeft ingezet. "Rajoy heeft hiermee een flink mandaat gekregen. We zullen zien hoe hij dat inzet", zegt correspondent Rop Zoutberg in Madrid.

Oké, maar daarmee is de geest in Catalonië nog niet terug in de fles toch?

Nee, maar Madrid heeft al meer maatregelen aangekondigd. Premier Rajoy gaat de baas van de Catalaanse politie vervangen. Dat is (vanuit Spaans oogpunt) niet onverstandig. Want de afgelopen tijd bleek de Catalaanse politie, de Mossos, meer op de hand van hun regiogenoten dan op die van Madrid.

Ook gaat de Spaanse regering ingrijpen bij de Catalaanse publieke omroep. Hoe dat ingrijpen eruitziet, is nog onduidelijk. Zoutberg wijst erop dat verder het hele Catalaanse ambtenarenapparaat moet worden aangestuurd vanuit Madrid. "Dat zijn zo'n 300.000 onwillige Catalanen. Ik geef het ze te doen."

Zoutberg verwacht wel dat Madrid morgen echt tot actie over zal gaan. "Hier in Madrid denken ze dat de Catalaanse republiek de zaterdag niet zal overleven."

Een ingewikkeld verhaal, is er kans dat het uit de hand loopt?

Rond het referendum over onafhankelijkheid was er sprake van politiegeweld tegen Catalanen. Honderden mensen raakten gewond toen agenten stembureaus wilden sluiten en het stemmen wilden voorkomen.

Het is nog onduidelijk hoe Spanje nu (of morgen) verder gaat ingrijpen, maar als er Spaanse politiemensen naar het Catalaanse parlement in Barcelona worden gestuurd, zou het weleens uit de hand kunnen lopen. Bij dat gebouw hebben zich namelijk honderden Catalanen verzameld om het te verdedigen.

Catalaanse organisaties hameren er steeds op dat het protest vreedzaam moet zijn, zegt verslaggever Eva Wiessing in Barcelona. "Want als het toch uitmondt in geweld, dan ziet Europa misschien dat Catalonië onder het juk van Spanje zucht."

En als Catalonië nou toch eens onafhankelijk blijft?

Dan is dat voor een aanzienlijk deel van de Catalanen geen leuk nieuws. We zien nu gejuich, vreugdetranen en dansende mensen op straat, maar niet iedereen is blij. "De Catalanen die tegen zijn, laten zich niet zien, maar die houden hun hart vast", zegt Wiessing. Bij het referendum stemde 90 procent voor afscheiding, maar 58 procent van de mensen kwam helemaal niet opdagen.

En misschien is het voor alle Catalanen wel slecht nieuws, want een nieuw land oprichten brengt wat praktische problemen met zich mee. De republiek Catalonië zit namelijk niet meer in de EU en niet meer in de Schengenzone. Dat betekent import- en exportheffingen, een nieuwe munteenheid (de Catalaanse peseta?), en douane aan de grens.

Voor de rest van Spanje is het ook niet leuk: Catalonië is de meest welvarende regio. Ongeveer een vijfde van het Spaanse bruto nationaal product komt namelijk van de Catalanen.

De ontwikkelingen in Catalonië leiden tot uiteenlopende reacties: dolle vreugde in Barcelona, teleurstelling in Madrid:

Kunnen we nog wel op vakantie naar Barcelona dan?

Het reisadvies van Buitenlandse Zaken is duidelijk: "Door de politiek onzekere situatie in Catalonië kan het onrustig blijven op straat. U kunt hierbij denken aan spontane demonstraties en stakingen. Blijf de actualiteiten volgen. Vermijd demonstraties. Blijf alert."

Niet meedoen met demonstreren dus, maar een weekeindje naar Barcelona kan prima, vindt Zoutberg. "Ga maar gewoon, want is een spannende tijd. Proef daarvan, zou ik zeggen."