Influencers zamelen via Nederland geld in voor uitrusting Russische militairen

• 

  Siebe Sietsma

  Onderzoeksredactie

• Lizzy van Winsen

Russische militairen ontvangen gelddonaties van mensen binnen en buiten Rusland om materiaal te kunnen aanschaffen voor de oorlogsvoering tegen Oekraïne. Veel van die donaties lopen via een betaalplatform van een bedrijf dat is gevestigd in Nederland, blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur. Volgens experts duidt alles erop dat de Russische eigenaar van het bedrijf op deze manier westerse sancties omzeilt.

Russische militairen aan het front krijgen niet altijd de uitrusting die ze nodig hebben en roepen daarom hulp in van medestanders. Ze laten in filmpjes zien welke spullen ze nodig hebben en Rusland-gezinde influencers verspreiden die op sociale media, zoals Telegram. Daar roepen ze op geld te doneren.

Een van die influencers is Kirill Fedorov. Op zijn kanaal met meer dan 500.000 volgers post hij anti-Oekraïense, militante berichten en zamelt hij via het Nederlandse Boosty geld in om uitrusting te kopen voor Russische militairen. Hij stelt dat hij zo al honderden militairen aan spullen heeft geholpen als drones, radio's en gps-horloges. Hij claimt zelfs dat een Russische legereenheid zes Oekraïense special forces te hebben omgebracht dankzij materiaal dat is gekocht met door hem ingezamelde donaties. Fedorov richt zich expliciet op donateurs buiten Rusland.

De financiële inlichtingeneenheid Financial Intelligence Unit-Nederland (FIU) is bezorgd over de uitkomsten van het Nieuwsuur-onderzoek. De FIU moet de integriteit van het financiële stelsel waarborgen. FIU-hoofd Hennie Verbeek-Kusters: "De ontvangers van de gelden tonen in filmpjes: 'Kijk, hier hebben we jullie geld voor gebruikt.' Dit is zo openlijk dat het me zorgen baart."

Kijk in deze video hoe Fedorov zijn volgers oproept te doneren, en laat zien waar dat geld terechtkomt:

Vanwege EU-sancties kan er niet zomaar geld worden overgemaakt naar Rusland. Fedorov vraagt zijn volgers daarom via crypto te betalen, maar wijst ook op een andere betaalmogelijkheid: het platform Boosty. Die site biedt donateurs van buiten Rusland de mogelijkheid geld over te maken naar Russische bankrekeningen, dus ook voor het Russische leger: "Dan is er sprake van sanctie-ontwijking en dat is een misdrijf", zegt Verbeek-Kusters.

Mediaondernemer Derk Sauer, uitgever van de digitale krant The Moscow Times, kent Boosty. Het platform is een van de weinige mogelijkheden voor Sauer en zijn krant om donaties te ontvangen van Russische burgers die de krant willen steunen. Toch gebruikt hij het niet. "Boosty is van een bedrijf dat duidelijke contacten heeft met het Kremlin. De kans dat gegevens van mensen die geld geven terechtkomen bij de Russische veiligheidsdiensten, vinden wij te groot."

Opmerkelijk adres

Het bedrijf achter Boosty, CEBC, is een BV met een opmerkelijk adres: de hal van een Zwols verzorgingstehuis. Alles wijst erop dat CEBC een brievenbusfirma is. CEBC is onlangs verhuisd naar een Amstelveens kantoor.

CEBC blijkt weer een dochterbedrijf van een grote game-ontwikkelaar, MyGames, gevestigd in Amsterdam-Zuidoost. Dat bedrijf was tot de Russische invasie onderdeel van internetgigant VKontakte (VK), ook wel bekend als het Russische Facebook, gelieerd aan het Kremlin.

De baas van MyGames is de Russische investeerder Aleksandr Tsjatsjava. Kort na het begin van de oorlog koopt hij het bedrijf voor 'slechts' 600 miljoen euro over van VK. Opmerkelijk, vindt Sauer: "Toen het te koop kwam, boden anderen wel twee keer zoveel. Ze hebben het toch voor maar 600 miljoen euro verkocht aan Tsatsjava, die goed bevriend was met de CEO van VK, Vladimir Kiriënko. En dat is weer de zoon van de stafchef van Poetin."

Kiriënko werd kort na de Russische inval op de sanctielijst gezet, waarna hij MyGames dus voor een habbekrats aan zakenvriend Tsjatsjava verkocht. En omdat deze níet op de sanctielijst staat, kunnen de zaken doorgaan, ook betalingen via Boosty van mensen buiten Rusland aan Russische militairen.

Sanctielijst

Het moment van verkoop, het lage aankoopbedrag en de persoon van de koper doen vermoeden dat Tsjatsjava een stroman is, die door de werkelijke eigenaren wordt ingezet om sancties te omzeilen. Tsjatsjava zou daarom op de sanctielijst geplaatst kunnen worden, zegt FIU-baas Verbeek-Kusters. "Maar daarna is het zaak om dit te blijven volgen. Want wat gebeurt er dan met die bedrijven? Het is niet de verwachting dat ze failliet gaan of stilvallen als de CEO wegvalt. Het is voor de Russen blijkbaar nog steeds belangrijk om dit soort bedrijven te laten werken."

Verbeek-Kusters roept instanties als banken en advocaten op om zich bij de FIU te melden als ze meer weten. De fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) en het OM geven geen antwoord op vragen over sanctieschendingen door MyGames, CEBC en Boosty. Ze kunnen niet bevestigen of er een strafrechtelijk onderzoek loopt.