In Moskou is een nieuw tijdperk aangebroken, 'dat voelen steeds meer Russen'
De oorlog in Oekraïne heeft ook een enorme weerslag op het leven in Rusland zelf. Veel Russen zouden hun land inmiddels willen verlaten en al de hele dag gonst het van de geruchten dat Vladimir Poetin mogelijk morgen al een 'staat van beleg' zou willen afkondigen in zijn land.
Derk Sauer, journalist en uitgever van de Moscow Times, is sinds gisteren weer in Moskou waar hij al 32 jaar woont. "Alles is al verboden nu. Mensen zijn bang dat ze de grens niet meer over mogen. Veel mensen hebben hun koffers gepakt en het eerste vliegtuig genomen naar het buitenland. Mijn journalisten willen ook graag weg."
De Russen beseffen dat ze aan het begin staan van een andere manier van leven, zegt Sauer. Al gaat het gewone leven nog door, het is heel moeilijk om aan geld te komen. "Iedereen wil cash, iedereen wil pinnen. Maar je krijgt geen buitenlandse valuta meer, alleen nog af en toe wat roebels."
Tweedeling
Veel Russen horen weinig van de invasie en weten amper dat er een grote oorlog aan de gang is. Hen wordt voorgehouden dat er een "beperkte militaire operatie" is. "De Russen snappen inmiddels wel waardoor ze moeilijk kunnen pinnen. Ze koppelen het aan de oorlog", zegt Sauer. "Maar er is een tweedeling in de samenleving: je bent voor of tegen de oorlog."
Russen zijn door de propaganda beïnvloed, zegt Sauer. "Ze geloven niet dat er gebombardeerd wordt. Ze denken dat het gemanipuleerde filmpjes zijn. En ze denken dat de Russen in Oekraïne iets goeds doen."
Poetin drukt elke kritiek de kop in en laat zich ook door het Westen niet tot inkeer brengen. Een klein aantal oligarchen hebben zich kritisch uitgelaten. "Maar die zitten in Londen en hebben het relatief makkelijk. De oligarchen die het dichtst bij Poetin zitten, de Petersburgse kliek, houden zich gedeisd. Die gaan zich niet verzetten", zegt Sauer.
Sancties zijn er inmiddels op elk gebied: sport, cultuur, financieel en veel bedrijven sluiten hun winkels. Apple en vandaag ook Meubelgigant IKEA, die zijn 17 vestigingen sloot. IKEA heeft in Rusland zo'n 15.000 werknemers. De sancties zijn daarmee niet meer specifiek gericht, maar raken inmiddels alle Russen.
Veel Russen zijn huiverig om hun kijk op de oorlog te geven en willen niks zeggen. Een aantal deed dat vandaag wel:
Alles is veranderd deze week, zegt ook Sauer. "We hebben alles van de laatste 32 jaar hier meegemaakt. Maar dit is van een heel andere orde. Rusland heeft zich buiten de beschaafde wereld geplaatst. De hele wereld is tegen Rusland, met gigantische gevolgen."
Op de redactie van de Moscow Times is iedereen tegen de oorlog. Maar op dezelfde verdieping zitten mensen van een ander bedrijf, en die zijn voor de oorlog, zegt Sauer. "Het is pijnlijk om met die mensen te praten. Je ziet een soort Stockholm-syndroom, ze vereenzelvigen zich met de leider. Ze kunnen er ook niet tegen dat Rusland van alles de schuld krijgt."
Het Russische ministerie van Onderwijs kwam vandaag met een online les die kinderen op scholen te zien krijgen. Daarin onder meer waarom de 'bevrijdingsmissie' - zo noemen ze het - in Oekraïne een noodzaak is, waarom de NAVO een gevaar voor Rusland is, en hoe je de waarheid kan onderscheiden van de leugens.
Tegenover alle propaganda stonden nog een paar onafhankelijke Russische media. Twee daarvan hebben inmiddels moeten sluiten: radiostation Echo en TV Rain (in het Russisch 'Dozhd'). De Novaja Gazeta en de Moscow Times zijn nu nog de enige. "We proberen tussen alle regels door te laveren. Maar ook wij moeten gehoorzamen aan wat je wel en niet mag schrijven, dus voor hoe lang nog?", zegt Sauer.
Sauer benadrukt wel dit: "Dit is Poetins oorlog en niet die van de meeste Russen. We moeten contact houden met de Russen die zich verzetten en hun levens wagen met hun protest. Die mensen moeten we steunen en mee in contact blijven."
