Wat zegt de Troonrede over de formatie?
Traditiegetrouw sprak koning Willem-Alexander vandaag de Troonrede uit. Maar waar hij normaal gesproken de plannen van de regering presenteert, was dit vandaag inhoudelijk mager. Wat zegt de toespraak over het formatieproces?
"De leegte van de Troonrede vandaag was echt pijnlijk", zegt politiek verslaggever Arjan Noorlander daarover. "Er was niets aan te kondigen. Zo werd het meer een jaaroverzicht, iets wat de koning normaal bij kerst doet."
Héél voorzichtig zat er wel een waarschuwing in.
Een poging tot een handreiking van demissionair premier Mark Rutte, zo ziet Noorlander de toespraak van de koning vandaag. De tekst is grotendeels door de VVD-leider geschreven. "Hij moet proberen de impasse in Den Haag te doorbreken. Héél voorzichtig zat er wel een waarschuwing in: we kunnen niet eeuwig doorgaan met deze formatie."
Rutte kondigde deze week aan dat - tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen - nog 1 miljard euro wordt verdeeld tussen de partijen in de Tweede Kamer. Het gaat om geld dat in eerste instantie was bedoeld voor het bedrijfsleven. Noorlander noemt het "smeergeld" van de VVD, om stappen in de formatie te forceren. "Als het straks met die zeven middenpartijen lukt om het geld te verdelen, dan is zijn idee: dan komt de samenwerking de komende vier jaar ook wel goed."
Nieuwe verkiezingen?
Ondertussen pleiten sommige partijen voor nieuwe verkiezingen. Er is alleen een praktisch probleem, zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. "Het duurt drie maanden om verkiezingen voor te bereiden. Dus we zouden dan nú moeten beslissen om nieuwe verkiezingen te doen, dan kan het nog net voor de kerst. Volgend jaar zijn in maart de gemeenteraadsverkiezingen. En omdat je de verkiezingen niet te dicht bij elkaar kan houden, zou je pas in mei nieuwe verkiezingen kunnen doen. Zo laat pas, is heel onwenselijk."
Noorlander ziet nieuwe verkiezingen niet snel gebeuren. "Dat is niet iets wat in de Nederlandse traditie valt. Het besef om te praten om tot een meerderheid te komen, is heel groot. We zijn toch het land van het poldermodel."
Formatiewet
Hoe kan in de toekomst zo'n ellenlange formatie voorkomen worden? Een nieuwe formatiewet biedt uitkomst, zegt Voermans. Een wet die zorgt voor strakke deadlines: lukt het de betreffende partij(en) niet om op tijd een nieuw kabinet te vormen, dan komen er nieuwe verkiezingen. Een dergelijk systeem wordt volgens Voermans al door dertien landen in de Europese Unie gebruikt.
"Deze regel heeft twee positieve elementen", zegt Voermans. "Ten eerste een opwaartse druk op de formatie. Mensen moeten gaan bewegen. Ten tweede: als het niets is en er komen nieuwe verkiezingen, dan kan die kiezer zich uitspreken over het formatieproces."
Dit is de troonrede nogmaals, samengevat in 5 minuten:
