Brazilië brandt: kunnen andere landen iets doen?

Ze worden de longen van de wereld genoemd, de Amazonebossen in Zuid-Amerika. Maar de beeldspraak klopt eigenlijk niet, zegt bosecoloog Pieter Zuidema. "Longen nemen zuurstof in en stoten CO2 uit. In het Amazonegebied gebeurt eigenlijk het omgekeerde. De wouden nemen CO2 op en produceren zuurstof."

Het Amazonewoud levert zo'n twintig procent van de zuurstof op aarde en vangt maar liefst een kwart van alle CO2 op. Juist daarom is het grote aantal bosbranden in de Amazone zo zorgelijk, zegt Zuidema. Want als een boom brandt, verdwijnt de opgevangen CO2 in de lucht. "Wereldwijd komt tien tot vijftien procent van alle CO2-uitstoot door het verdwijnen van bossen, vooral in de tropen."

'Toename heeft politieke oorzaak'

Zuidema is universitair hoofddocent bij Wageningen University & Research en bestudeert al jaren de immense oerbossen in het Amazonegebied. "Ontbossing leidt tot het uitsterven van plant- en diersoorten. Als de ontbossingssnelheid nog jaren op dit niveau blijft, of nog verder toeneemt, versterkt dat de klimaatverandering."

Zestig procent van het Amazonewoud ligt in Brazilië, en juist daar neemt de ontbossingssnelheid toe na een jarenlange afname. "De instrumenten die zijn ingezet om die daling teweeg te brengen worden nu allemaal weer teniet gedaan. Wat de regering-Bolsonaro nu doet is wetgeving aanpassen die bescherming van tropische bossen regelt. Er vinden bijvoorbeeld veel minder controles op ontbossing plaats."

Braziliaanse aanklagers hebben vandaag aangekondigd te onderzoeken of er inderdaad minder streng wordt gecontroleerd in de wouden en of er minder toezicht wordt gehouden op milieuwetgeving.

President Jair Bolsonaro zou met dit beleid delen van het Amazonebos op willen offeren om de economie van zijn land uit het slop halen. Zuidema: "De landbouwsector heeft veel baat bij de ontbossing, want het leidt tot grotere arealen aan landbouwgrond voor sojateelt en veeteelt."

Correspondent Marc Bessems ziet dat Bolsonaro natuurbeschermers in een hoek probeert te drukken. "De extreem-nationalistische aanhang van Bolsonaro ziet Brazilië als een schat aan middelen die gebruikt kunnen worden voor het land. Natuurbeschermers pakken dit af, volgens hen. Bolsonaro zet het landsbelang tegenover het belang van de natuur, waardoor Amazonebeschermers gezien worden als landverraders."

Zuidema: "Met zijn uitspraken lijkt Bolsonaro illegale landjepik en ontbossing te legitimeren."

Internationale druk

Kunnen andere landen iets doen tegen de ontbossing, aangezien het wereldwijde effecten heeft? Zuidema denkt van wel. Noorwegen en Duitsland hebben bijvoorbeeld hun steun aan het Amazonefonds gestopt. "Wat Nederland ook kan doen is binnen de Europese Unie internationale druk zetten om duidelijke milieu-afspraken over bossen te maken."

Die afspraken zouden dan onderdeel kunnen worden van de nieuwe handelsdeal tussen de EU en de douane-unie Mercosur van een aantal Zuid-Amerikaanse landen. Via dit vrijhandelsakkoord zou de EU ook druk kunnen zetten door te dreigen dat het akkoord er niet gaat komen, zegt correspondent Bessems. "Een deel van de Braziliaanse landbouwlobby vreest dat Bolsonaro's beleid de internationale handel schaadt."

Ook zou Nederland de import van soja uit Brazilië kunnen verminderen, zegt Zuidema. "Nederland is een hele grote importeur. Wij gebruiken soja als krachtvoer voor onze veestapel. Als we naar een meer circulaire manier van veeteelt zouden gaan met voer uit eigen land, zou de vraag naar voer uit Brazilië dalen."