Anne ter Rele
redacteur Online
Anne ter Rele
redacteur Online
Het Amazonegebied in Brazilië kampt met een recordaantal bosbranden. Dit jaar zijn er al bijna 40.000 geteld, in heel Brazilië waren het er al ruim 70.000. Gevreesd wordt dat het aantal verder stijgt. Onder meer op sociale media wordt gewezen op de schaal van de branden; de hashtag #PrayForAmazonas is in veel landen trending, ook in Nederland.
Branden zijn niet ongewoon in het gebied, zeggen kenners. Toch reageren zij bezorgd op de berichten uit het gebied. "Het loopt uit de hand."
De rook zorgt soms ook duizenden kilometers verderop voor overlast:
Ieder jaar kent het Amazonegebied een brandseizoen, vertelt hoogleraar Guido van der Werf van de Vrije Universiteit in Amsterdam. "Dat is in de droogste periode van het jaar. Dat seizoen is nu twee, drie weken bezig."
Dat is te zien aan het aantal bosbranden in het gebied. Sinds afgelopen donderdag telt het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek (INPE) ruim 9500 nieuwe brandhaarden in het land. Ook is er volgens INPE een stijging van 83 procent aan bosbranden in vergelijking met vorig jaar. Die bosbranden zijn volgens INPE vooral te vinden in de noordelijke deelstaten Amazonas, met het hart van het Amazone-gebied, en Rondonia, dat grenst aan Bolivia.
Hier zie je satellietbeelden van branden bij Vilhena, in de staat Rondonia. De eerste foto is van 6 augustus, de tweede van 16 augustus. Door het rode balletje te verslepen zie je het verschil in luchtkwaliteit en afgebrand gebied:
(bron: European Union, contains modified Copernicus Sentinel data 2019, processed by Satelligence)
Niet overal is de stijging zichtbaar: in de centraler gelegen staten Mato Grosso en Pará zou het aantal bosbranden zelfs gedaald zijn ten opzichte van vorig jaar. Volgens de NASA ligt het totale aantal bosbranden in Brazilië zelfs iets onder het gemiddelde.
Hoe ontstaan die branden?
Volgens Frans Bongers, hoogleraar bosecologie aan de Universiteit Wageningen, worden de meeste branden aangestoken door mensen. "Je ziet dat aan de buitenkant van het Amazonewoud de meeste branden zijn. Daar wonen de meeste mensen, wordt meer landbouw bedreven en is het klimaat droger. Daardoor is de grondvegetatie daar droger, waardoor de branden zich sneller verspreiden."
Vooral boeren branden bossige gebieden af, om er soja op te verbouwen en er vee te houden. Tegelijkertijd zijn de middelen van controlerende diensten gekort.
Wat zijn de gevolgen?
"Het loopt uit de hand", zegt Bongers. "Niet alleen komt er veel koolstof in de lucht, wat slecht is voor de opwarming van de aarde en voor de luchtwegen. Ook de luchtkwaliteit vermindert door toenemende roet en rook. Maar het vermindert ook de biodiversiteit van het bos, waardoor veel vruchten, planten en dieren verdwijnen en daarmee ook de producten die deze leveren voor de mens."
Daarnaast beïnvloeden de branden de waterhuishouding van het bos. "Bomen houden veel water vast. Als het bos verdwijnt, stroomt het water weg. Daardoor worden droge periodes nog intenser en toekomstige branden nog heviger."
En dat baart de hoogleraar zorgen. "In een droog gebied loopt een brand veel sneller uit de hand. Het vuur verspreidt zich sneller en wordt hoger en intenser. Van een gecontroleerde bosbrand is hier zeker geen sprake meer."
Is er een oplossing?
"De jacht op het bos moet stoppen", denkt Bongers. "Er moeten mensen ingezet worden om het aansteken tegen te gaan. Maar Bolsonaro gaat dat zeker niet doen. Bovendien is de Amazone een gigantisch gebied, dus controleren gaat niet zomaar."
De hoogleraar ziet ook een rol voor importeurs van producten uit het regenwoud. "Sommige landen, zoals Noorwegen en Duitsland, hebben besloten te stoppen met importeren van Brazilië. Nederland zou ook zo'n politiek statement kunnen maken."
VU-hoogleraar Van der Werf benadrukt wel dat er meer tijd nodig is om de grootte van het probleem echt in te schatten. "Zeker, sommige regio's hebben meer branden dan normaal en iedere brand is er eentje te veel." Hij denkt dat de gevolgen van de branden over een maand pas echt goed in te schatten zijn. "Het brandseizoen is immers pas twee weken bezig."
