Gemeenten: problemen met arbeidsmigranten nemen alleen maar toe

• Elisa van der Vlist

  redacteur Nieuwsuur

• 

  Anne Mae van Tilburg

  redacteur Nieuwsuur

Gemeenten ervaren nog steeds veel problemen met arbeidsmigranten, blijkt uit een rondgang van Binnenlands Bestuur onder achttien grote gemeenten, waaronder de vier grootste.

Opvallend is dat ruim driekwart van de gemeenten de problemen in het afgelopen jaar hebben zien toenemen. Bijna de helft zegt zelfs dat de problemen in het afgelopen jaar sterk zijn toegenomen. Vier jaar geleden kwam een commissie onder leiding van oud-Kamerlid Emile Roemer (SP) namelijk met een dik rapport vol aanbevelingen om de situatie voor arbeidsmigranten te verbeteren.

Zo zou er meer gedaan moeten worden om misstanden tegen te gaan en moesten malafide uitzendbureaus worden aangepakt. Daarnaast zouden arbeidsmigranten beter geregistreerd moeten worden bij gemeenten.

De aanbevelingen uit het rapport werden in Den Haag Kamerbreed omarmd, maar de enquête van Binnenlands Bestuur laat zien dat gemeenten hier nog weinig van merken:

De meeste gemeenten zien het onder de radar verdwijnen van arbeidsmigranten als een van de meest urgente problemen. Dat gebeurt vaak omdat ze niet staan ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP).

Ook ondervinden gemeenten problemen door toenemende druk op de toch al krappe woningmarkt. Ze zien een groeiende groep dak- en thuislozen ontstaan onder mensen die als arbeidsmigrant naar Nederland zijn gekomen. Werkgevers en uitzendbureaus halen deze mensen naar Nederland toe en regelen vaak hun huisvesting. Maar wanneer deze mensen hun baan verliezen, verliezen ze ook hun huisvesting. Sommigen belanden dan op straat.

Leven in een verlaten casino

Omdat niet alle arbeidsmigranten zich laten registreren, is het lastig om te zeggen hoeveel er in Nederland zijn. Onderzoeksbureau Decisio, dat in opdracht van de overheid veel onderzoek doet naar internationale werknemers, kwam op basis van cijfers van CBS Microdata tot de conclusie dat er in 2022 bijna 760.000 arbeidsmigranten in Nederland woonden. Ze keken daarvoor naar arbeidsmigranten die geregistreerd waren in de Basisregistratie Personen (BRP) en arbeidsmigranten die zich hadden laten registreren zonder vaste woonplaats.

Venlo is een van de gemeenten in Nederland waar veel arbeidsmigranten naartoe worden gehaald. Sommigen leven onder barre omstandigheden in een verlaten casino:

De Venlose burgemeester Antoin Scholten zit behoorlijk in zijn maag met de arbeidsmigranten die in een verlaten casino leven. "We zouden heel graag willen dat we die mensen daar weghalen. Maar we hebben nu geen mogelijkheid om ze op te vangen." Hij wil in gesprek met de werkgevers en ook met de mensen zelf. "We moeten kijken of er een mogelijkheid is of deze mensen weer kunnen integreren in de samenleving. Als dat niet lukt, dan zullen de mensen terug moeten."

Wie is verantwoordelijk?

Volgens economisch geograaf Ton van Rietbergen schuiven de werkgevers en gemeenten het oplossen van problemen op elkaar af. "Als het gaat om succes is iedereen erbij om het te claimen. Maar bij problemen probeert de een het naar de ander te schuiven. Het gaat om de morele en juridische verantwoordelijkheid. Moreel zijn uitzendbureaus verantwoordelijk en puur technisch en juridisch zijn de gemeenten verantwoordelijk."

Wethouder Roy Bouten in Horst aan de Maas zegt dat in de hoofdzaak bedrijven die deze mensen binnenhalen verantwoordelijk zijn. "De meeste bedrijven hebben het prima voor elkaar. Maar we zien nu te vaak dat een deel van de ondernemers niet in het belang van de arbeidsmigranten of de omwonenden, maar vooral in het belang van zichzelf redeneren. Ik vind dat je als ondernemer de verplichting hebt om als iemand zijn baan kwijtraakt, te zorgen dat diegene óf veilig naar huis kan, en dus een goede thuisreis financieren, óf een alternatieve slaapplek organiseren."

Als arbeidsmigranten geen huisvesting meer hebben na ontslag, wordt opvang ook de verantwoordelijkheid van de gemeente. Bouten zegt dakloze arbeidsmigranten te willen opvangen, maar dat dat in de praktijk lastig gaat. "Allereerst heb je een handhaverscapaciteit nodig om meldingen na te gaan. Ten tweede heb je nu geen regelruimte om het te organiseren. Ik denk dat we vanuit Den Haag heel snel die regelruimte moeten krijgen, want dit gaat op dit moment echt ten koste van zowel omwonenden als van arbeidsmigranten."

Stoppen met arbeidsmigranten?

Arbeidsmigranten helemaal niet meer naar Nederland laten komen, is niet realistisch volgens zowel burgemeester Scholten als de wethouder in Horst aan de Maas. "In verschillende sectoren zijn arbeidsmigranten nodig. Als ik bijvoorbeeld alleen maar kijk naar de zorg dan zien we dat 30 procent van het zorgpersoneel in de regio weer met pensioen gaat de komende tien jaar", zegt wethouder Bouten. "Dan is het zorgsysteem al niet houdbaar."