De rechtszaak tegen de pleegouders van het 10-jarige meisje uit Vlaardingen is begonnen. Daisy W. en John van den B. worden ervan verdacht hun pleegdochtertje ernstig te hebben mishandeld. Ondanks de talloze signalen dat het niet goed ging bij de ouders, bleef actie uit. Hoe kunnen dit soort situaties in de toekomst voorkomen worden?
Experts stellen dat beter naar het meisje geluisterd had moeten worden door de jeugdbeschermingsinstanties, toen ze zelf aangaf dat ze werd mishandeld. "Zorgelijk", zegt Mariëlle Bruning, hoogleraar jeugdrecht bij Universiteit Leiden. "Als een kind van 10 zich uitspreekt, is het belangrijk dat dit serieuzer wordt genomen."
Annemiek Harder, bijzonder hoogleraar jeugdzorg Erasmus Universiteit, stelt ook dat een kind serieuzer genomen moet worden. "Dat zou wel moeten gebeuren, zeker als het gaat om een kind in de pleegzorg met een traumatische achtergrond."
Kooi met stroomdraden
De officier van justitie maakte bij het begin van de rechtszaak gisteren bekend dat het meisje waarschijnlijk de rest van haar leven afhankelijk is van intensieve zorg. Volgens justitie werd ze door haar pleegouders in een soort kooi gestopt, waarbij het leek of er stroomdraden aan haar werden bevestigd.
Het meisje werd afgelopen mei het ziekenhuis binnengebracht met een of meer botbreuken en hersenletsel. Een kleine week later werden de pleegouders aangehouden op verdenking van poging tot doodslag. Het meisje verkeerde dagenlang in kritieke toestand; na ruim een week was ze niet meer in direct levensgevaar. Op dit moment kan ze niet zelfstandig zitten, staan, lopen en communiceren.
Voortdurend toezicht
Het is vooralsnog speculeren hoe het zo kon misgaan in het Vlaardingse huis. Wel kan worden gekeken naar de toekomst: hoe voorkom je dat dit soort situaties te laat worden ontdekt? Door een betere screening, bijvoorbeeld?
Nee, zegt Bruning, daar ligt niet de oplossing. "Bij zo'n screening wordt heel feitelijk gekeken: is er een huis, een aparte kamer voor het kind, zijn de voorzieningen er, is er een strafblad? De screening is zeker belangrijk, maar daar zit niet de oplossing om dit soort zaken te voorkomen."
Bij twijfel moet iemand opstaan die zegt: ik ga dit tot de bodem uitzoeken
De oplossing zit in voortdurend toezicht, wat er nu volgens Bruning 'onvoldoende is geweest'. "Bij twijfel moet iemand opstaan die zegt: ik ga dit tot de bodem uitzoeken. In dit soort zaken worden verantwoordelijkheden vaak doorgeschoven. Ondertussen staat het kind in de kou."
In het geval van het 10-jarig meisje begreep Bruning dat jeugdbescherming niet binnenkwam, omdat de pleegouders niet wilden meewerken. "Dan wordt het heel ingewikkeld om toezicht te houden", zegt ze. "De pleegzorg zou toen extra goed kijken hoe het ging met het kind."
Trauma door uithuisplaatsing
In het geval van het 10-jarige meisje was het ouderlijk gezag van de biologische moeder beëindigd, waardoor het meisje niet terug naar huis kon. Maar dat is lang niet altijd het geval.
Bij veel kinderen kan de vraag gesteld worden of uithuisplaatsing altijd de beste oplossing is. Bruning: "Inmiddels weten we dat kinderen vaak niet op een stabiele plek komen, vaak worden doorgeplaatst en trauma oplopen. Is dat dan beter dan het kind thuishouden waar de situatie ook niet optimaal is?"
Uit cijfers van het Nederlands Jeugdinstituut blijkt dat in 2023 in totaal 20.405 kinderen en jongeren in een pleeggezin verbleven, een afname van 1300 kinderen in vergelijking met 2022. Sinds 2019 daalt het aantal kinderen en jongeren in de pleegzorg geleidelijk. Volgens bijzonder hoogleraar Harder zijn er al jaren niet genoeg plekken voor kinderen die pleegzorg nodig hebben.
"De krapte in de jeugdzorg, maakt het wellicht moeilijker om kritisch te zijn op pleegouders. Het werven van pleegouders is lastig. Als er dan problemen spelen in een pleeggezin, dan is de drempel waarschijnlijk hoger om kinderen die mogelijk risico lopen daar weg te halen."
'Het is ingewikkeld'
Bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd kan melding worden gemaakt van incidenten bij pleeggezinnen. Daarmee is de situatie niet meteen voorbij. "Het is ingewikkeld", zegt Bruning.
"Bij verschillende tragische incidenten waar de inspectie eerder onderzoek naar heeft gedaan, kon het toch gebeuren dat ouders een andere werkelijkheid schetsten en dat hulpverleners daarin meegingen. Pleegouders zijn soms heel goed om de schijn op te houden. Maar op het moment dat de hulpverleners uit huis zijn, gebeuren soms de vreselijkste dingen."
