Een meerderheid in de Tweede Kamer vindt dat minister van Volksgezondheid Fleur Agema toch pokkenvaccins moet sturen naar Afrikaanse landen waar het mpox-virus heerst. Dat blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Maar Agema wil voorlopig vasthouden aan de huidige voorraad in Nederland van 100.000 vaccins. Het RIVM adviseert een deel van de vaccins in Nederland juist wel te doneren.
Een nieuwe variant van het mpox-virus heerst nu in Congo, Burundi, Kenia, Rwanda en Uganda. Ook in Zweden en Thailand is het virus opgedoken. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) riep landen met een vaccinvoorraad op om deze te doneren. Ook EU-commissaris Stella Kyriakides deed die oproep aan Europese landen.
Minister Agema (PVV) schreef de Kamer donderdag dat ze vooralsnog niet overgaat tot donatie van vaccins. Ze vindt het onverantwoord om in te leveren op de huidige voorraad. In haar brief aan de Kamer vermeldde ze niet dat het RIVM haar heeft geadviseerd om een beperkt deel wél te doneren. Dat advies stond in een begeleidende nota die Agema met de Kamer deelde.
Andere afweging
Volgens het RIVM helpt de donatie van een deel van de voorraad het virus in te dammen. Nederland zou van de bijna 100.000 vaccins op voorraad er 13.200 kunnen missen. Het gaat dan om het deel waarvan de houdbaarheid volgend jaar verstrijkt.
Agema laat Nieuwsuur weten dat ze het RIVM-advies heeft meegewogen, maar vindt het niet verstandig om nu te doneren en dan een langere periode onder het minimumadvies van een voorraad van 100.000 vaccins te komen. "Terwijl het vaccin nu uitverkocht is en de nieuwe levering waartoe ik opdracht heb gegeven pas in het voorjaar wordt verwacht."
"De kans op een uitbraak wordt ingeschat op klein, maar is niet ondenkbaar", zegt Agema. "Tijdens de laatse uitbraak van mpox in Nederland in 2022 zijn 50.000 vaccins ingezet. De nieuwe variant is ziekmakender met een hoger sterftecijfer dan toen", zegt de minister, die niet tegen doneren is, maar voorzichtig wil zijn.
De vaccins zijn nu precies waar ze het minst nodig zijn.
Deskundigen op het gebied van infectieziekten kunnen de redenering van Agema niet volgen. Omdat de voorraad ruimschoots voldoende blijft, zelfs na de donatie van een beperkt deel. "Simpelweg zeggen dat je de voorraad op 100.000 wilt hebben is geen argument. Hoe meer vaccins ze in Centraal-Afrika hebben, des te meer dit deze landen helpt om het virus in te dammen. Daar hoef je niet wetenschappelijk voor onderlegd te zijn", zegt microbioloog Roel Coutinho. Hij is ook voormalig hoofd van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM.
Ook expert Henry de Vries, hoogleraar huidinfecties bij het Amsterdam UMC begrijpt er niets van dat het kabinet geen vaccins aan Afrikaanse landen doneert. "Je moet een brand blussen bij de haard. Niet wachten totdat de brand is overgeslagen naar Europa."
Een meerderheid van de Tweede Kamer (NSC, GroenLinks-PvdA, D66, CDA, SP, CU, Denk, Partij voor de Dieren, SGP en Volt) vindt dat de minister het advies van het RIVM op moet volgen. "Na corona hebben we geleerd dat als je een uitbraak wilt aanpakken, je dat bij de bron moet doen. We hebben zelfs afgesproken om vaccins te doneren", zegt Kamerlid Wieke Paulusma van D66.
CDA-Kamerlid Harmen Krul noemt het een "kortzichtig besluit". "Nederland moet zich niet achter de dijken terugtrekken, maar verantwoordelijkheid nemen. Het is ook in het Nederlandse belang om verdere verspreiding tegen te gaan."
Binnen de coalitie wordt verschillend gedacht over het doneren van vaccins. BBB volgt de minister. "Hoewel solidariteit met getroffen gebieden belangrijk is, moeten we ook onze eigen paraatheid waarborgen", zegt BBB-Kamerlid Mariska Rikkers-Oosterkamp. Maar NSC is juist voorstander van donatie. NSC-Kamerlid Daniëlle Jansen vraagt een spoeddebat aan met zorgminister Agema. Ze wil de minister overtuigen, zodat de ruim 13.000 vaccins "zo snel mogelijk die kant opgaan".
Duur vaccin
Artsen zonder Grenzen (AzG), dat een enorme stijging ziet in het aantal gevallen mpox, doet een zelfde oproep aan de minister. "De vaccins zijn nu precies waar ze het minst nodig zijn. In Congo zijn geen vaccins beschikbaar. Er zijn 10.000 vaccins aangekomen in Nigeria. Dat is natuurlijk niets", zegt Victorine de Milliano, beleidsadviseur bij AzG.
Het mpox-vaccin is een duur vaccin, zegt De Milliano. "Tot 75 dollar per dosis. Ter vergelijking: een routinevaccin kost tussen de 20 cent en een euro. Dat is ook een van de redenen dat Afrika nog afhankelijk is van vaccindonaties." Landen die mpox-vaccins wel doneren of dat hebben beloofd zijn Frankrijk, Duitsland, Spanje, Oostenrijk, Japan en de VS.
AzG vindt net als D66 dat Nederland met het besluit van Agema ingaat tegen de mondiale gezondheidsstrategie. Daarin staat: 'In het kader van gelijkwaardige toegang tot vaccins zet Nederland zich, naast het bevorderen van lokale productie en het verbeteren van country readiness, ook in voor het beschikbaar stellen van eventueel overschot aan vaccins voor donatie aan landen die daar behoefte aan hebben.'
De Milliano: "De minister heeft gezegd nieuwe vaccins te gaan bestellen. Dus doneer dan alvast. Hoe eerder hoe beter. Er zit ook een houdbaarheid op die vaccins."
