Mpox rukt op: wat is het voor virus en is er kans op een uitbraak in Nederland?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de opmars van de nieuwe, gevaarlijkere mpox-variant in Afrika bestempeld als internationale noodsituatie. Gisteren dook clade Ib, zoals de variant heet, op in Zweden. Dat was de eerste keer dat de nieuwe variant buiten Afrika werd aangetroffen.

Wat voor virus is mpox, dat eerder bekendstond als apenpokken? En is er kans op een uitbraak in Nederland? Vijf vragen en antwoorden.

Waar komt het virus vandaan en waarom verspreidt het zich nu verder?

Het virus kent zijn oorsprong in de Democratische Republiek Congo, waar ook nu nog de meeste besmettingen voorkomen. Variant clade I veroorzaakt daar al decennialang kleine brandhaarden. Sinds vorig jaar komt die variant vooral voor in de mijnregio's in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Vermoedelijk is het virus door handelaren en arbeidsmigranten naar andere landen verspreid.

Volgens de WHO raakten dit jaar al meer dan 14.000 mensen besmet met het virus. Ook vielen er meer dan 500 doden, aanzienlijk meer dan een jaar eerder. 96 procent van de besmettingen vond plaats in de Democratische Republiek Congo.

In 2022 dook een mildere variant van het virus, clade 2, ook op in Nederland. Die variant is zelden dodelijk.

Het virus dat zich nu in hoog tempo verspreidt in Afrika, is een relatief nieuwe mutatie van clade I en wordt door het RIVM aangeduid als clade Ib. Volgens Chantal Reusken van het RIVM lijkt die nieuwe mutatie besmettelijker en dodelijker dan andere varianten, al moet dat nog verder worden onderzocht.

Hoe raak je besmet en wat zijn de symptomen?

Het mpox-virus gaat over van dier op mens, maar ook van mens op mens, door intiem contact zoals zoenen en seks. "Om mpox op te lopen moet je direct in aanraking komen met een blaasje, of met het vocht uit een blaasje", aldus Reusken.

Wie het virus oploopt, heeft in het begin last van koorts, hoofdpijn, spierpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en moeheid. Na een paar dagen verschijnen er vlekken op de huid. Deze huiduitslag gaat over in blaasjes, die na twee tot drie weken van de huid vallen.

Wat maakt clade Ib anders dan eerdere varianten?

Het ziektebeeld van clade Ib lijkt dus heviger te zijn in vergelijking met andere varianten, al benadrukt Reusken dat er nog veel onduidelijk is. "Het is ook erg afhankelijk van de gezondheid van de patiënt", zegt ze. "Een slechte weerstand kan veel invloed hebben op het verloop van de ziekte. Onderzoeken laten een sterftecijfer van 3 tot 4 procent zien. Het is echter de vraag of dat ook zo hoog uit zou vallen in Europese landen waar het gezondheidssysteem beter is."

Het lijkt erop dat clade Ib blaasjes over het hele lichaam kan veroorzaken, terwijl dat bij eerdere varianten enkel in het gezicht en op de geslachtsdelen gebeurde. Ook lijkt deze variant een bredere groep mensen te treffen. Waar eerst vooral homoseksuele mannen besmet raakten, wordt het virus nu ook vaker bij heteroseksuelen vastgesteld.

Is er een risico dat het virus ook naar Nederland komt?

Of het virus Nederland zal bereiken, is afhankelijk van reisgedrag. Reusken: "Nederlanders die reizen naar gebieden waar het virus veel voorkomt en daar nauw contact hebben met de lokale bevolking, lopen meer risico om terug te komen met een besmetting."

Volgens Reusken is het dus niet uit te sluiten dat iemand het virus naar Nederland mee zal nemen.

Is Nederland voorbereid op zo'n besmetting?

De kans dat die besmetting vervolgens tot een uitbraak zal leiden, acht ze echter klein. "Mpox is een virus dat vrij makkelijk te controleren is", stelt ze.

"In Nederland kunnen we een besmetting snel opsporen en vervolgens nagaan met wie deze persoon contact heeft gehad. Zo kunnen we de benodigde maatregelen nemen", verwacht Reusken. "Het belangrijkst is dat een arts zo'n besmetting kan herkennen. Dan is ons gezondheidssysteem goed genoeg om snel de nodige acties te ondernemen."

Volgens Reusken heeft de uitbraak van de variant clade 2 in 2022 ertoe geleid dat Nederlandse artsen alert zijn op het virus. "De kans dat iemand die terugkomt met het virus hier een grote uitbraak zal veroorzaken, wordt op dit moment als klein gezien. Met bron- en contactonderzoek en contactadviezen kunnen we uitbraken voorkomen."