Bijna vijfhonderd dagen zat Wall Street Journal-journalist Evan Gershkovich vast in Rusland. En bijna vijfhonderd dagen was de uitgever van zijn krant, Almar Latour, nauw betrokken bij het internationale diplomatieke schaakspel om hem vrij te krijgen. In Nieuwsuur vertelt Latour hoe dit verliep achter de schermen.
"Het is een lange rit geweest voor iedereen", zegt Latour over de zestien maanden die zijn werknemer Gershkovich opgesloten heeft gezeten. "We hebben nooit de moed verloren dat er een goed einde aan zou komen."
Afgelopen donderdag landden Gershkovich en andere Amerikaanse gevangenen in de VS, waar ze werden ontvangen door familie en president Joe Biden. Ook Latour was bij dat moment. "Het was heel erg mooi om hem zijn moeder te zien optillen. Dat was heel, heel emotioneel."
De achtbaanrit begon voor Latour in maart vorig jaar, toen hij te horen kreeg dat Gershkovich niet was komen opdagen op een afspraak in Rusland. "Als wereldwijde nieuwsorganisatie hebben we natuurlijk strakke protocollen om er zeker van te zijn dat mensen veilig zijn. We hoopten natuurlijk dat hij zijn afspraak had misgelopen, maar dit zette wel direct een hoop acties in gang."
Een dag later kwam het bericht dat Gershkovich was opgepakt door de FSB, de Russische geheime dienst, op verdenking van spionage. "We hebben direct een juridisch team er op gezet en zijn op zoek gegaan naar advocaten en firma's om ons te kunnen vertegenwoordigen in Moskou. En we moesten er als krant natuurlijk ook verslag van doen, met journalistieke vrijheid. Dus er zat een apart journalistiek team op."
Het officiële onderhandelen gebeurde tussen de regeringen van de betrokken landen, benadrukt Latour. "Wat voor ons belangrijk was, was het in gang zetten van onderhandelingen, duidelijk maken wie er beschikbaar is om zaken te doen en om onze eigen research aan te leveren bij de overheidsinstanties."
Grote gevangenenruil
Gershkovich was onderdeel van een ruil waarbij in totaal 26 gevangenen uit zeven landen werden vrijgelaten. Het was de grootste gevangenenruil tussen Rusland en het Westen sinds de Koude Oorlog. Rusland liet naast buitenlanders als Evan Gershkovich ook Russische dissidenten, oppositieleiders en mensenrechtenactivisten vrij.
In ruil voor de gevangenen die Rusland vrijliet, keerden tien Russen die vastzaten in Duitsland, Slovenië, Noorwegen, Polen en de VS terug naar Rusland. Onder de Russen zijn ook twee minderjarige kinderen van gevangenen, die bij pleegouders waren ondergebracht. En ook Vadim Krasikov, in 2021 tot levenslang veroordeeld in Duitsland voor de moord op een Tsjetsjeen, is vrijgelaten.
De Russische geruilde gevangenen werden na hun landing in Rusland opgewacht door president Poetin:
"Als je als werkgever hier mee bezig bent, ben je gefocust op je eigen werknemer. Dat was voor ons het allerbelangrijkst", zegt Latour. "Maar natuurlijk, als je een paar stappen terugneemt, zie je dat het heel wrang kan zijn dat er moordenaars en spionnen zijn vrijgekomen. Dat is een complex probleem waar in de toekomst naar gekeken moet worden."
'Rare ruilhandel'
Latour zegt dat al vroeg in het onderhandelingsproces bleek dat Gershkovich was opgepakt om te kunnen worden ingezet in een gevangenenruil. "Een van de dingen die ik zelf heb gedaan, was bellen met het hoofd van de NBA (de Amerikaanse basketbalbond, red.) om te horen hoe de zaak van Brittney Griner was verlopen."
Griner werd in februari 2022 opgepakt in Moskou met minder dan een gram cannabisolie in haar bagage, een middel dat verboden is in Rusland. In december van dat jaar werd ze vrijgelaten, in ruil voor de Russische wapenhandelaar Viktor Bout, die in de VS in de cel zat. "Daar kon je al zien dat het een hele rare ruilhandel was tussen de twee landen", zegt Latour.
Dood Navalny
Latour noemt de dood van Navalny een ingrijpend moment. "Niet alleen voor deze zaak, maar voor Navalny, voor Rusland, voor de vrije wereld. Het was niet de eerste keer dat de Russen onder Poetin ons lieten zien waar ze toe in staat zijn. Je wordt eraan herinnerd dat het een zaak van leven of dood is, maar we hebben nooit de hoop verloren dat het tot een goed einde zou komen."
