Blijdschap en enig ongemak na grote gevangenenruil
Westerse wereldleiders hebben met blijdschap gereageerd op de vrijlating van tientallen gevangenen. Zij kwamen eerder vandaag vrij bij een grote gevangenenruil tussen het Westen en Rusland en Belarus. Met name in Duitsland was er ook enig ongemak.
Bij de ruil in Ankara werden 26 gevangenen uit zeven landen vrijgelaten. Rusland liet naast buitenlanders ook Russische dissidenten gaan, oppositieleiders en mensenrechtenactivisten.
De Amerikaanse president Joe Biden noemt de gevangenenruil "een knap staaltje diplomatie" en spreekt van "een mooie dag". Ook de Britse premier Starmer reageerde verheugd. "Mijn gedachten zijn bij hen en hun dierbaren nu zij herenigd worden", schrijft Starmer op X.
'Hun kwelling is voorbij'
Door de ruil keren drie Amerikaanse staatsburgers en een man met een Amerikaanse verblijfsvergunning terug naar de Verenigde Staten. "Ze doorstonden allemaal onvoorstelbaar lijden en onzekerheid. Vandaag is hun kwelling voorbij", aldus Biden in een verklaring.
Het gaat onder meer om The Wall Street Journal-journalist Evan Gershkovich. Hij is internationaal de bekendste gevangene die Rusland mocht verlaten. Zijn krant spreekt van een "vreugdevolle dag".
Gershkovich werd vorig jaar op reportage opgepakt door agenten van de Russische geheime dienst. Volgens de aanklagers was hij bezig om voor de Amerikaanse inlichtingendienst informatie te verzamelen over een tankfabriek. Gershkovich ontkent de aantijgingen, maar werd door een rechtbank in Jekaterinenburg veroordeeld tot een celstraf van 16 jaar. Zijn werkgever, de VS en EU hebben de zaak veroordeeld als een schijnproces.
Rusland laat in totaal zestien gevangenen vrij in ruil voor tien Russen. Zij zaten in Duitsland, Slovenië, Noorwegen, Polen en de Verenigde Staten. Onder de Russen zijn ook twee minderjarige kinderen van gevangenen, die bij pleegouders waren ondergebracht.
Het gaat onder meer om Vadim Krasikov. Hij werd in 2021 tot levenslang veroordeeld in Duitsland voor de moord op een Georgiër. Krasikov schoot hem in de zomer van 2020 op klaarlichte dag dood in een park in Berlijn. Vermoedelijk handelde hij in opdracht van het Kremlin.
De Russische geruilde gevangenen werden na hun landing in Rusland opgewacht door president Poetin:
Onder de vrijgelaten gevangen zitten ook een aantal aanhangers en sympathisanten van de in februari in gevangenschap overleden Aleksej Navalny. De bekendste Russische oppositieleider overleed in een Russische strafkolonie. Zo was de vrijgelaten Lilia Tsjanysjeva voorzitter van een lokale Navalny-afdeling.
Ook de veroordeelde oppositiepoliticus Ilja Jasjin werd vrijgelaten, net als mensenrechtenactivist Oleg Orlov. De laatste werd begin dit jaar veroordeeld tot 2,5 jaar gevangenisstraf wegens zijn kritiek op de oorlog in Oekraïne. Hij is medeoprichter van mensenrechtenorganisatie Memorial. In 2022 kreeg die organisatie samen met het Oekraïense Center for Civil Liberties de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt. De instelling is inmiddels verboden in Rusland.
Duitser ontloopt doodstraf
Ook de 29-jarige Duitser Rico Krieger werd meegenomen in de gevangenenruil. Hij was in Belarus veroordeeld tot de doodstraf, onder meer omdat hij een terrorist, spion en een huurling zou zijn. Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken sprak zich eerder al fel uit tegen de veroordeling en noemde de gang van zaken "onverdraaglijk".
Desondanks was het voor Duitsland een moeilijke beslissing een tot levenslang veroordeelde moordenaar terug te laten keren naar Rusland. Een woordvoerder van bondskanselier Olaf Scholz liet weten dat de beslissing niet lichtzinnig werd genomen, "maar dat het vrijlaten van vijftien onschuldigen alleen bereikt kon worden door het vrijlaten van mensen zoals Krasikov".
Scholz zei verder dat het land verplicht is zijn inwoners te beschermen en solidariteit aan de VS te tonen.
Ook in Rusland wordt de deal verkocht als positief. In een statement zegt het Kremlin dankbaar te zijn voor alle landen die geholpen hebben bij de uitruil. "Alles was erop gericht onze mensen thuis te krijgen."
