Nu Polen weer een pro-Europese regering heeft, zal het strenge migratiebeleid verleden tijd zijn. Dat dachten althans veel kiezers toen Donald Tusk in december aantrad als premier. Maar de praktijk is anders.
Want de nieuwe coalitie gaat door met omstreden 'pushbacks', net zoals de vorige radicaal-rechtse regering deed. Bovendien weigert Tusk mee te werken aan het nieuwe migratiepact van de Europese Unie. Dat stelt progressieve kiezers teleur, maar het is in lijn met wat de meeste Polen nog altijd willen: streng beleid tegen (illegale) migranten.
Hek op de Pools-Belarussische grens
Om de EU te destabiliseren liet de Belarussische president Loekasjenko in 2021 duizenden vluchtelingen invliegen om ze vervolgens over de grens van Polen te dwingen. Daarop besloot de toenmalige Poolse premier Mateusz Morawiecki van de conservatief-nationalistische partij PiS een hek neer te zetten aan de grens met Belarus. Een hek van vijf meter hoog en ruim tweehonderd kilometer lang. Prikkeldraad, militairen en grenspolitie moeten zorgen dat migranten er niet overheen klimmen.
Wie dat wel doet, wordt teruggestuurd. Zulke 'pushbacks' zijn in strijd met internationale regels. Toch gaat de nieuwe premier Tusk ermee door. In de twee maanden die hij nu aan de macht is, voerden grenswachters volgens officiële tellingen tachtig 'pushbacks' uit. Het daadwerkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger.
Tusk weet dat de meerderheid van de bevolking bang is voor migratie.
Dat veel migranten de oversteek wagen merkt ook advocaat en activist Kamil Syller. Hij woont in Polen vlak bij de grens met Belarus en ziet soms migranten zwerven door de bossen nadat ze over het hek zijn geklommen. Syller stemde juist op een van de coalitiepartijen in de hoop dat er humaner vreemdelingenbeleid zou komen.
Maar hij komt bedrogen uit. "We hadden niet verwacht dat er zo'n dosis populisme gebruikt zou worden. Tijdens de campagne kan je van alles beloven, maar daar kun je dus later op terugkomen."
Volgens Syller kijkt Tusk gewoon naar wat hem politiek het beste uitkomt. "Tusk weet dat de meerderheid van de bevolking bang is voor migratie, vooral voor illegale migratie. Hij weet dat in opiniepeilingen meer dan de helft van de mensen de pushbacks steunt."
Europa-correspondent Saskia Dekkers ging naar de Poolse grens en sprak een grenswachter.
Heersende opinie
Volgens politicoloog Spasimir Domaradzki baseert de premier zijn migratiestandpunt op de heersende opinie in Polen. "Als je weet dat de maatschappij in een bepaalde richting denkt, is het soms niet handig daar tegenin te gaan. Tusk is zich daarvan bewust."
Niet alleen de situatie rond het hek bij Belarus blijft hetzelfde; Tusk volgt ook de lijn van de PiS-partij als het gaat om migranten uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Die weigert hij op te nemen.
Als andere EU-landen aankloppen met de vraag of Polen extra opvangplekken wil regelen zal hij een keihard 'nee' verkopen, verzekerde hij vorige maand in een interview: "Wij zullen niet instemmen met een dwangmechanisme. We nemen geen enkele migrant aan." Daarmee gaat Tusk in tegen het migratiepact dat de EU afsloot.
Pools coalitiespel
Bij de verkiezingen in oktober kreeg PiS de meeste stemmen. Maar die partij slaagde er niet in een coalitiepartner te vinden. Donald Tusks liberaal-conservatieve Burgerplatform wist wel een regering te smeden; hij ging in zee met twee linkse partijen en een christendemocratische centrumpartij.
Opvallend dus dat juist die coalitie harde woorden uit over het migratiepact van de EU. Volgens politicoloog Domaradzki is vreemdelingenbeleid een heet hangijzer binnen de huidige regering. "Als je naar het coalitieakkoord kijkt, staat er niks over migratie. Wat we hier zien is een zwijgende instemming."
Terwijl de progressieve partijen zwijgen, krijgt het hek bij de Belarussische grens binnenkort extra prikkeldraad. Ook de inzet van militairen en de grenspolitie blijft onveranderd.
Tot onbegrip van advocaat Kamil Syller. "Ik vergeef het de mensen op wie ik heb gestemd niet. Als blijkt dat de regering waar ik op heb gestemd officieel net zo handelt als de PiS-regering, zal ik alle mogelijke juridische stappen tegen ze nemen."
