Duizenden burgerdoden, miljoenen vluchtelingen, ontvoeringen, dreigende hongersnood, verkrachtingen van jonge meisjes "en meer ernstige schendingen van mensenrechten". Het geweld tegen burgers in Sudan "grenst aan puur kwaad", zei de Sudan-coördinator van de Verenigde Naties onlangs.
En er zijn geen tekenen dat de situatie in het noordoostelijke Afrikaanse land snel verbetert. In tegendeel: gewapende milities veroveren steeds meer gebied. Niet alleen de stabiliteit van Sudan komt hiermee op het spel te staan, maar die van de hele regio, waarschuwen experts. Toch grijpt de internationale gemeenschap niet in.
Etnische zuivering
Sudanezen vragen al maandenlang om bescherming van buitenaf, want binnenlands zijn er geen vreedzame partijen waar inwoners hun hoop op kunnen vestigen. Sinds april vechten twee groepen om de macht: het regeringsleger onder leiding van generaal Abdel Fattah al-Burhan en de paramilitaire groep RSF onder leiding van generaal Mohamed Hamdan Dagalo, alias Hemedti.
Over het aantal doden bestaat weinig zekerheid, maar de VN gaat uit van duizenden, "tot wel 9000", dodelijke slachtoffers in de afgelopen zeven maanden. Tegelijkertijd waarschuwt de VN dat het werkelijke aantal veel hoger kan liggen. Zo zijn er ook berichten dat alleen al in de regio West-Darfur recent meer dan 10.000 doden vielen.
In Darfur vechten de Arabische RSF-milities niet alleen tegen het leger, maar vooral tegen stammen van niet-Arabische afkomst. "In Darfur is een systematische etnische zuivering aan de gang", zegt Anette Hoffmann, Sudan-deskundige bij Clingendael. "Dit doet heel erg denken aan de genocide van 2003."
In dat jaar werden in Darfur naar schatting 300.000 Sudanezen van Afrikaanse afkomst omgebracht. "Het was en is vooral een strijd om land", zegt Hoffmann. "De milities willen gebied afpakken van niet-Arabische stammen. Het is een oorlog die nooit helemaal gestopt is en die nu opnieuw door die machtsstrijd in hoofdstad Khartoem weer is ontbrand."
In 2018 was er even hoop. De bevolking kwam toen in opstand tegen dictator Omar al-Bashir, die in het jaar erna werd afgezet door een samenwerking tussen de generaals van het leger en de RSF. Maar die twee kregen vervolgens ruzie over de macht.
In april dit jaar mondde dat uit in een nieuwe gewapende strijd, die het land in een humanitaire crisis stortte. Zes miljoen mensen raakten ontheemd of zijn het land uit gevlucht. 25 miljoen Sudanezen hebben volgens de VN noodhulp nodig. "Als er geen humanitaire interventie komt, kan deze situatie leiden tot hongersnood", zegt Adeeb Youssef, die een maand geleden uit Darfur vluchtte.
Youssef is oud-gouverneur van de staat Centraal-Darfur en werkt nu voor een hulporganisatie. "We vragen de internationale gemeenschap om in te grijpen en de mensen in Darfur hetzelfde te behandelen als mensen in andere landen die worden getroffen door oorlog, zoals Oekraïne."
VN trekt zich terug
Maar internationale steun is er nauwelijks. Vrijdag maakte de VN zelfs bekend te stoppen met de politieke missie in het land, die als doel had toe te zien op de vreedzame transitie naar een burgerregering. Regeringsgeneraal al-Burhan wilde af van de missie. De VN zegt wel te blijven proberen Sudanezen te helpen via andere VN-organisaties.
"De VN heeft gefaald in Sudan", zegt Hoffmann. "Er zijn nu nog minder oren en ogen in het land om de misdaden tegen de menselijkheid in de gaten te houden."
Volgens Hoffmann staat de geloofwaardigheid van de VN en van het Westen op het spel. "De VN, de EU en ook Nederland moeten ervoor zorgen dat het conflict meer aandacht krijgt en moeten de politieke druk verhogen op bijvoorbeeld Egypte, die het regeringsleger steunt. En op de Verenigde Arabische Emiraten, die de militanten financieel en militair steunen."
Migratiecrisis
Honderdduizenden Sudanezen zijn naar, veelal arme en instabiele, buurlanden gevlucht. Die landen hebben dus een direct belang bij een einde aan het conflict. Dat geldt ook voor de EU, zegt Hoffmann. "Op den duur vluchten die mensen richting het Middellandse Zee-gebied of Europa. Dit is wereldwijd de grootste migratiecrisis." Daarnaast dreigt het land een "vruchtbare voedingsbodem" te worden voor criminele netwerken en terroristische groeperingen, vreest Hoffmann.
Hoffmann pleit voor stevige sancties tegen "mensen van wie we weten dat ze verantwoordelijk zijn voor die misdaden tegen de menselijkheid" en voor steun aan humanitaire organisaties. "Het is belangrijk dat burgerorganisaties die nu nog actief zijn binnen en buiten Sudan door Europa en door Nederland worden gesteund. Ze moeten worden voorbereid voor het moment dat deze oorlog tot een einde komt zodat ze kunnen bijdragen aan een normaal politiek proces."
Vooralsnog is dat einde niet in zicht. De situatie verslechtert elke dag, zegt Youssef. Hij heeft besloten binnenkort terug te keren naar zijn land. "Ik ga ter plekke hulp bieden en samen met de mensen de ellende doorstaan."
