Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Anderhalve maand geleden vertrok de laatste evacuatievlucht met Nederlanders aan boord vanuit Sudan. Sindsdien gebeurde wat de meeste Sudanezen al vreesden: de gevechten gaan onverminderd door en westerse media hebben steeds minder aandacht voor de oorlog.
Ondertussen wordt de situatie in het Afrikaanse land steeds schrijnender. Het Westen kán deze oorlog beëindigen, zeggen deskundigen. "Maar het is een kwestie van politieke wil."
Sinds april zijn het regeringsleger en de paramilitaire groep RSF bezig aan een bloedige strijd. Honderden Sudanezen zijn overleden, naar schatting sloegen al ruim 1,6 miljoen mensen op de vlucht. De strijdende partijen sloten meerdere deals over een staakt-het-vuren, maar telkens werd die afspraak geschonden.
Wetteloos land
Ondertussen dreigt ook hongersnood en zijn veel artsen op de vlucht geslagen. Afrika-correspondent Elles van Gelder sprak een arts die in de hoofdstad Khartoem is gebleven, en hij vertelde dat de wetteloosheid toeneemt. "Hij krijgt steeds meer slachtoffers van seksueel geweld, maar ook kinderen of mensen met schotwonden. Voor hen zijn amper nog medicijnen beschikbaar."
De staat functioneert steeds minder, ziet ook Anette Hoffmann, Sudan-deskundige bij Clingendael. "Er zijn amper nog basisvoorzieningen." In de hoofdstad is de situatie het meest schrijnend. In het westen, in Darfur, nemen de gevechten ook toe. Al is het zicht op die regio troebel, zegt Hoffmann.
Patstelling
Het lijkt een conflict te worden van de lange adem, want vooralsnog is er weinig zicht op een uitweg. Hoffmann vreest dat het conflict uitmondt in een burgeroorlog. "Steeds meer burgers worden bewapend. Waarschijnlijk zijn de afgelopen twee maanden nog maar het begin."
Met miljoenen vluchtende Sudanezen tot gevolg. Zij kunnen niet of nauwelijks naar instabiele buurlanden en vluchten op den duur richting het Middellandse Zee-gebied of Europa, zegt Hoffmann. "Ik vind het jammer dat ik die kaart moet spelen, maar ik moet het doen. Mensen in Europa hebben de ernst van deze situatie onvoldoende door."
Dat was precies waarvoor veel Sudanezen vreesden: weinig aandacht vanuit het westen. Toen de gevechten in april startten, stonden de kranten dagelijks vol met Sudan. Maar nu alle westerlingen weg zijn en de situatie weinig verandert, wordt de aandacht minder.
Giro555 zei dat de actie geen kans van slagen heeft omdat de ramp niet voldoende media-aandacht heeft gekregen.
Dat ziet ook Amna Nagi, die in 1992 vanuit Sudan naar Nederland verhuisde. Namens de Sudanese gemeenschap probeert ze zo veel mogelijk Nederlanders te vertellen over de oorlog. Afgelopen zaterdag organiseerde ze een demonstratie in Amsterdam. Ook wil ze geld inzamelen.
Nagi stuurde alle Nederlandse gemeentes een brief. "Met de vraag of ze 1 euro per bewoner willen betalen voor Sudan. Of misschien 10 cent, of 1 cent." Ze klopte ook aan bij Giro555 met de vraag of zij een inzamelactie willen doen, net zoals bij de aardbeving in Turkije en Syrië. Maar ze kreeg nul op het rekest. "Ze zeiden dat de actie geen kans van slagen heeft omdat de ramp niet voldoende media-aandacht heeft gekregen. Erg jammer."
Terwijl Nagi druk is met haar werk in Nederland, heeft ze ook dagelijks contact met haar zus die probeert te vluchten uit Sudan. "Het is echt vreselijk daar. Winkels zijn leeg of beroofd. Er worden geen goederen meer gebracht, en als dat wel gebeurt worden de leveranciers aangevallen door rebellen."
Ruim anderhalf miljoen Sudanezen sloegen op de vlucht, maar velen bleven waar ze zijn. Nieuwsuur sprak met de familie Abdulrahman, die in Khartoem woont:
De grote vraag is: wat is het toekomstperspectief van Sudan? In Saudi-Arabië waren vredesonderhandelingen, soms met een staakt-het-vuren tot gevolg. Maar inmiddels lopen die gesprekken niet meer. Amerika heeft vorige week economische sancties opgelegd.
"In de hoop dat de financiële stroom opdroogt en strijdende partijen geen geld meer hebben voor wapens en soldaten", zegt correspondent De Gelder. "Wel moet er gekeken worden hoe je dat nog verder af kan knijpen, met welke landen ze handelen en hoe je dat verder kan belemmeren."
Een burgerregering is de enige kans om te voorkomen dat de hele staat in elkaar stort.
Daar ziet ook Hoffmann een opening. "Europa en Amerika hebben weinig invloed op de strijdende partijen, maar ze hebben wél invloed op partijen die de oorlog steunen."
Zoals op bijvoorbeeld Egypte. Dat buurland van Sudan geeft financiële steun aan het Sudanese regeringsleger. Het Westen kan Egypte manen daarmee te stoppen.
RSF, de andere strijdende partij, bezit veel goud en financiert de oorlog door dat te verhandelen op de internationale markt. Veel goud belandt op die manier in Duitsland of Zwitserland, zegt Hoffmann. "Je kan veel bereiken als je die handel aan banden legt."
Democratische veranderingen
Verder pleit Hoffmann net als veel andere analisten voor de installatie van een burgerregering. "De internationale gemeenschap moet snel helpen die op te richten, desnoods in het buitenland. We hebben in Libië gezien dat dat mogelijk is. Een burgerregering is de enige kans om te voorkomen dat de hele staat in elkaar stort. We kunnen deze oorlog beëindigen, het is een kwestie van politieke wil."
Ondertussen kijkt Amna Nagi vanuit Nederland toe hoe haar land richting de afgrond glijdt. "Voor het eerst in dertig jaar ben ik niet meer enthousiast over de toekomst van mijn land."
Ze gaat onverminderd door met haar strijd voor media-aandacht en geld. "Ik kan de mensen in Nederland natuurlijk niet dwingen de hele dag met Sudan bezig te zijn. Maar het doet me pijn dat er onvoldoende hulp en aandacht is."
