"Nederland zal Oekraïne blijven steunen, hoeveel het ook kost en hoelang het ook duurt", beloofde buitenlandminister Hanke Bruins Slot op de bijeenkomst van OVSE-landen. Deze Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa is deze week bijeen voor de jaarlijkse vergadering. Het doel: de spanningen tussen Oost en West in toom houden.
Omdat die spanningen sinds de Russische inval in Oekraïne op een hoogtepunt zijn, wordt de bijeenkomst met argusogen gevolgd. En met de verkiezingsoverwinning van de PVV, krijgt de rol van Nederland extra aandacht. Oekraïne vreest dat Nederland straks niet meer "koste wat kost" de strijd tegen Rusland steunt.
De overwinning van Wilders is absoluut slecht nieuws voor ons.
Sinds de Russische inval bezocht demissionair premier Mark Rutte Oekraïne al drie keer. In hoeveelheden financiële en militaire steun is Nederland een van de grootste donateurs aan het land. En Nederland was bovendien het eerste land dat toezegde F16-straaljagers te leveren.
"Oekraïne heeft een paar landen die echt aanjagers zijn van steun", zegt Oost-Europadeskundige Bob Deen. "De meeste daarvan liggen in het oosten van Europa; Polen en de Baltische staten. Maar daarbuiten is Nederland, en Rutte persoonlijk, altijd heel belangrijk geweest."
Wilders tegen wapenleveringen
Na de overwinning van de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen klonk er in Oekraïense media bezorgdheid. Partijleider Geert Wilders heeft de Russische inval veroordeeld, maar verzet zich tegen wapenleveringen aan Oekraïne en tegen sancties tegen Rusland.
Deen: "Oekraïne is bang dat Nederland van een voorvechter verandert in een tegenstribbelaar. Daar maken ze zich echt zorgen over."
Op straat in Kyiv kent lang niet iedereen Wilders, maar mensen die op de hoogte zijn van zijn verkiezingswinst maken zich zorgen:
De verkiezingsuitslag baart extra zorgen omdat die niet op zichzelf staat, zegt de Oekraïense politiek-analist Glib Volonsky, die onderzoek deed naar de Nederlandse steun aan Oekraïne. "Het is absoluut slecht nieuws voor ons. Het past binnen de context van de groeiende populariteit van extreemrechts in Europa en de VS. De nieuwe regering in Slowakije past ook binnen die context, net als de populariteit van Marine Le Pen in Frankrijk."
Onder de Nederlandse bevolking blijft de steun voor Oekraïne echter groot. En ook in Oekraïne beseffen ze dat een regering-Wilders niet automatisch een drastische koerswijziging hoeft te betekenen. Volonsky: "Een meerderheid van de Kamerleden is nog steeds pro-Oekraïne. Dat geeft ons de hoop dat de militaire en diplomatieke steun blijft doorgaan."
1 miljoen granaten
Grotere zorgen maken Volonsky en Deen zich over de Verenigde Staten. Het grote Amerikaanse steunpakket van 60 miljard euro aan Oekraïne is nog altijd niet aangenomen door het Congres.
Zeker onder Republikeinen klinken steeds meer stemmen om helemaal met de steun te stoppen. Europa zal dat niet kunnen ondervangen, zeggen de deskundigen. Deen: "De wapensteun van de Amerikanen is cruciaal. Het gat dat zij zouden achterlaten kan niet gevuld worden door de Europeanen."
Zo beloofden EU-landen voor maart 2024 één miljoen stuks artilleriemunitie te sturen naar Oekraïne, maar ze leverden er pas 300.000. Het doel zal niet worden gehaald, gaf de Duitse defensieminister toe. "Je bouwt niet zo snel wat munitiefabrieken bij, maar het is ook een kwestie van politieke wil", zegt Deen. "De EU produceert genoeg granaten, maar die zijn deels al voor andere landen bestemd. De EU wil de granaten alleen op EU-grondgebied produceren en niet van elders kopen, mede onder druk van Frankrijk."
Bij de vergadering van de OVSE proberen westerse ministers ondertussen eensgezindheid uit te stralen. Dat wordt bemoeilijkt doordat de Russische buitenlandminister Sergej Lavrov er, in tegenstelling tot vorig jaar, ook bij is - tot ongenoegen van een aantal lidstaten. Oekraïne, Polen, Estland, Litouwen en Letland besloten uit protest geen minister te sturen.
Maar volgens Deen, die jarenlang voor de OVSE werkte, was Lavrov niet uitnodigen eigenlijk geen optie. "De OVSE is juist opgericht om moeilijke gesprekken te blijven voeren tussen landen die het niet met elkaar eens zijn. De gesprekken gingen deze keer echt over de toekomst van de organisatie. Als Lavrov nu geweigerd was, was de OVSE volledig verlamd of misschien wel dood geweest."
Trump
Toch zijn Oekraïense zorgen over de westerse steun wel reëel. Volgens nieuwsberichten van onder meer de Duitse krant Bild zouden de Amerikanen en Duitsers achter de schermen Oekraïne aansporen om met Rusland te gaan onderhandelen. Deen: "Oekraïners zijn bang dat het Westen stopt met wapens sturen om ze naar de onderhandelingstafel te dwingen."
Deen denkt dat het zo ver niet komt, maar ziet wel dat de VS en Duitsland lang niet alle wapens geven waar Oekraïne om vraagt. "Vandaar het vermoeden dat ze Oekraïne wel zullen blijven steunen, maar niet genoeg om daadwerkelijk een oorlog te kunnen winnen. Zo kan Oekraïne zelf beslissen: nu wordt het ons te veel en willen we praten."
Het grote risico is dat Rusland dit ook beseft. "Poetin kan denken: we kunnen wachten en doorvechten want straks zijn er verkiezingen in de Verenigde Staten. Als Donald Trump wint, kalft de westerse steun verder af en kunnen we alsnog winnen."
